ठळक सांस्कृतिक घडामोडींचे ठिकाण म्हणजे शहरातील नाट्यगृहे. ही नाट्यगृहे व्यवस्थित असतील, तर कला, संस्कृतीला बहर येईल, अन्यथा ती कोमेजून जाण्याची शक्यता अधिक असते. सध्या नाशिकमधील दोन मोठी नाट्यगृहे डागडुजीच्या प्रक्रियेत आहेत. खरेतर अनेक वर्षांपासून अशा डागडुजीची गरज होती. १५ जुलैपासून महाकवी कालिदास कलामंदिर बंद राहणार आहे. त्यामुळे शहरातील इतर नाट्यगृहांकडे रसिक, प्रेक्षकांनी मोर्चा वळविला आहे. बुकिंग करणाऱ्या संस्थाही इतर पर्याय शोधत आहेत. कालिदासला पर्याय परशुराम साईखेडकर नाट्यगृह आहे. मात्र, त्याचेही काम सुरू होत असल्याने कालिदासला पर्याय असणाऱ्या नाट्यगृह व हॉल्सचा घेतलेला हा धांडोळा...
--
नाशिक हा आधुनिक महाराष्ट्राच्या सुवर्णत्रिकोणातला एक कोन. प्राचीन काळापासून महत्त्वाचे तीर्थक्षेत्र म्हणून गणल्या जाणाऱ्या या शहराने साधारणपणे तीन दशकांपूर्वी विकासाची कास धरली अन् पाहता पाहता ते मुंबई-पुण्याच्या पंगतीत जाऊन बसले. अर्थात, नाशिक महानगराची वाटचाल विकासाच्या महामार्गावरून समर्थपणे सुरू असल्याचा जो बोलबाला आज सर्वत्र आहे, त्यात सांस्कृतिक कार्यक्रमांचा वाटाही मोठा आहे. नाशिकने १९७० च्या दशकात विकासाच्या मार्गावरून वाटचाल सुरू केली आणि त्याला शहरी तोंडवळा प्राप्त होऊ लागला. यात बऱ्याच अंशी सांस्कृतिक परंपरेचा वाटा आहे. नाशिकमधील कोणताही मोठा पुरस्कार असो, कार्यक्रम असो प्रथम नाट्यगृहांची आठवण येते. जनस्थान, गोदागौरव यांसारखे मोठे पुरस्कार सोहळे, बॉलिवूडमधील कोणत्याही मोठ्या संगीतकाराची मैफल, मराठीतील नाटके, राज्यनाट्य स्पर्धा असे एक ना दोन कितीतरी कार्यक्रम या नाट्यगृहांमध्ये होतात. या नाट्यगृहांत स्वातंत्र्यवीर सावरकरांपासून तर आताच्या अनेक दिग्गज नेते, अभिनेत्यांचे कार्यक्रम झालेले आहेत. त्यामुळे ही नाट्यगृहे जणू शहराचा सांस्कृतिक वारसाच बनली आहेत.
--
कालिदास : मागे वळून पाहताना…
नाशिकच्या सांस्कृतिक क्षेत्राचा मानबिंदू म्हणून महाकवी कालिदास कलामंदिर या नाट्यगृहाची ओळख आहे. नगरपालिका असताना शहराचा वाढता विस्तार पाहता तत्कालीन प्रशासक रत्नाकर कुलकर्णी यांच्या पुढाकाराने महाकवी कालिदास कलामंदिर ३० मार्च १९८७ रोजी उभारण्यात आले. तत्कालीन मुख्यमंत्री शंकरराव चव्हाण व ज्येष्ठ नाट्य दिग्दर्शिका विजया मेहता यांच्या उपस्थितीत या दिमाखदार वास्तूचा उद्घाटन सोहळा पार पडला. शहराचे मध्यवर्ती ठिकाण, भव्य तीन मजली वास्तू आणि पार्किंगसाठी प्रशस्त जागा या वैशिष्ट्यांमुळे अल्पावधीतच आयोजकांची या नाट्यमंदिराला पसंती मिळू लागली. मुंबई, पुण्याच्या नाट्यगृहांशी बरोबरी करू शकेल, अशी कलामंदिराची क्षमता असल्याची पावती मिळू लागली. सांस्कृतिक कार्यक्रमांबरोबरच कुठलाही पुरस्कार सोहळा असो, राजकीय कार्यक्रम अथवा चर्चासत्र असो, सर्वांना ‘कालिदास’चा आधार वाटू लागला. कलामंदिराची आसनक्षमता ११२० असून, त्यातील काही जागा निमंत्रितांसाठी कायमस्वरूपी राखीव ठेवण्यात आल्या आहेत. कलामंदिराचे भाडे कार्यक्रमानुसार आकारण्यात येऊन किमान तीन हजार, तर जास्तीत जास्त सहा हजार रुपये असे दर आहेत. चार सत्रांत नाट्यमंदिराचे काम चालते. आयोजकांच्या विविध गरजा लक्षात घेऊन प्रत्येक कलावंतांसाठी मेकअप रूम, गेस्ट रूम, कलाकारांच्या आरामासाठी विशेष कक्ष, याशिवाय लहान मुलांमुळे कार्यक्रमाचा रसभंग होऊ नये यासाठी बालकक्षाचीही सुविधा येथे आहे.
---
वर्षभर राहणार बंद…
महाकवी कालिदास कलामंदिराच्या नूतनीकरणासाठी प्रशासनाने येत्या १५ जुलैपासून या नाट्यगृहाचे बुकिंग बंद केले आहे. सुमारे वर्षभर नाट्यगृह बंद राहणार आहे. महाकवी कालिदास कलामंदिर, परशुराम साईखेडकर नाट्यगृह, कर्मवीर दादासाहेब गायकवाड सभागृह, पं. विष्णू दिगंबर पलुस्कर नाट्यगृह आणि नाशिकरोडचे महात्मा गांधी नाट्यगृह या पाच नाट्यगृहांच्या जोरावर सध्या नाशिकची सांस्कृतिक परंपरा वृद्धिंगत होत आहे. या नाट्यगृहांच्या समस्याही आहेत. परंतु, किमान त्यांच्या असण्याने शहरातील मनोरंजन टिकून आहे. नाट्यगृहे व सांस्कृतिक सभागृह कक्षांतर्गत महाकवी कालिदास कलामंदिर, दादासाहेब फाळके स्मारक, दादासाहेब गायकवाड सभागृह, तसेच तारांगण याचे काम देण्यात आले आहे. कक्षाची नियमावली तयार करण्यात आली असून, या सभागृहांमध्ये होणाऱ्या कार्यक्रमाचे स्वरूप देणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. फाळके स्मारकासाठी आणखी दोन लिपिक देण्यात आले असून, हे स्मारक व दादासाहेब गायकवाड सभागृहाकडे दुरुस्तीसाठी लवकरच महापालिका मोर्चा वळविणार आहे.
---
हे आहेत प्रमुख पर्याय…
शंकराचार्य संकुल, गंगापूररोड
विश्वास लॉन्स, सावरकरनगर
हिरा हॉल, हॉटेल एमराल्ड पार्क, त्र्यंबकरोड
आयएमए सभागृह, शालिमार
महात्मा फुले कलादालन, शालिमार
ज्योतिकलश सभागृह, राका कॉलनी
रावसाहेब थोरात सभागृह, गंगापूररोड
अण्णासाहेब मुरकुटे सभागृह, गंगापूररोड
डोंगरे वसतिगृह मैदान, गंगापूररोड
जि. प. स्टेडियम कॉम्प्लेक्स, गंगापूररोड
कुसुमाग्रज स्मारक, गंगापूररोड
पंचवटी वाचनालय सभागृह, पंचवटी
राजे छत्रपती संभाजी स्टेडियम, सिडको
---
नाट्यगृहे व सभागृहांचे फोन नंबर
कालिदास कलामंदिर (शालिमार) २५०२९३०
प. सा. नाट्यगृह (नेहरू उद्यानासमोर) २५८०७९०
पं. पलुस्कर सभागृह (पंचवटी) २५११५७४
दादासाहेब गायकवाड सभागृह (भाभानगर) २५०२९३०
आयएमए हॉल (शालिमार) २५०२७८७
निवेक (सातपूर) २३५०९७७
निमा हॉल (सातपूर) २३५३८७७
कुसुमाग्रज स्मारक (गंगापूररोड) २५७६१२४
शंकराचार्य संकुल (गंगापूररोड) २२३२०६२
रावसाहेब थोरात सभागृह (गंगापूररोड) २५७४५११
---
नाट्यगृहांची सद्यःस्थिती
--
महाकवी कालिदास कलामंदिर
ठिकाण : शालिमार
ताबा : नाशिक महापालिका
क्षमता : ११००
राखीव : २० सीट
सत्र : ४
वेळ : सकाळी ७.३० ते ११.३०, दुपारी १२ ते ४,
दुपारी ४.३० ते ८.३०, ९ ते ११.३०
डिपॉझिट : एका सत्रासाठी ५ हजार रुपये
भाडे : कार्यक्रमानुसार
(कालिदासची माहिती तुलनेसाठी दिली आहे.)
--
दादासाहेब गायकवाड सभागृह
ठिकाण : भाभानगर
ताबा : नाशिक महापालिका
क्षमता : २७५१
रिझर्व : २० सीट
सत्र : २
वेळ : सकाळी १० ते ३, दुपारी ५ ते १०
डिपॉझिट : एका सत्रासाठी १० हजार रुपये
भाडे : कार्यक्रमानुसार
--
पं. विष्णू दिगंबर पलुस्कर सभागृह
ठिकाण : पंचवटी कारंजा
ताबा : नाशिक महापालिका
क्षमता : १८५
राखीव : २० सीट
सत्र : ४
वेळ : सकाळी ७.३० ते ११.३०, दुपारी १२ ते ४,
दुपारी ४.३० ते ८.३०, ९ ते ११.३०
डिपॉझिट : एका सत्रासाठी ५०० रुपये
भाडे : कार्यक्रमानुसार
---
परशुराम साईखेडकर नाट्यगृह
ठिकाण : टिळक पथ
ताबा : सार्वजनिक वाचनालय नाशिक
क्षमता : ७४०
राखीव : ५ सीट
सत्र : ४
वेळ : सकाळी ९ ते १२ , दुपारी १२ ते ३,
दुपारी ३ ते ६, ६ ते ९
डिपॉझिट : एका सत्रासाठी ३ हजार रुपये
भाडे : कार्यक्रमानुसार
--
महात्मा गांधी सभागृह
ठिकाण : नाशिकरोड
ताबा : महापालिका
स्थिती : नाटकांसाठी बंद
--
शंकराचार्य संकुल
ठिकाण : गंगापूररोड
ताबा : शंकराचार्य न्यास
क्षमता : ४५०
सत्र : २
वेळ : अर्धा दिवस, पूर्ण दिवस
भाडे : अर्धा दिवसासाठी ‘जीएसटी’धरून ७०८०, पूर्ण दिवसासाठी १२,९८०
--
रावसाहेब थोरात सभागृह
ताबा : मविप्र संस्था
ठिकाण : गंगापूररोड
क्षमता : ७५०
सत्र : ३
वेळ : ३ तास
भाडे : तीन तासांसाठी १५ हजार, पूर्ण दिवसासाठी ३० हजार
-----------------------
मोठी नाटके आणू शकणार का?
कालिदास कलामंदिराला दादासाहेब गायकवाड सभागृह, परशुराम साईखेडकर नाट्यगृह, विश्वास लॉन्सवरील सभागृह ही सभागृहे पर्यायस्वरूप असल्याने वेळप्रसंगी तेथे नाटक करता येईल. परंतु, आम्ही सध्या अडकलोय ते जीएसटीमध्ये. २५० रुपये तिकीट लावून आम्ही मोठी नाटके आणू शकणार का, याचा विचार सुरू आहे. गायकवाड सभागृहात १२ ऑगस्टला एका हिंदी नाटकाचा शो लावण्याचा आमचा विचार आहे. २० जुलैलादेखील तेथे एक सांगीतिक कार्यक्रम होणार आहे. हे यशस्वी झाल्यास पुढे विचार केला जाईल. १५ जुलैनंतर कालिदास बंद होत आहे. त्या तारखेला आमचाच शेवटचा शो आहे. एक शून्य तीन नावाचे नाटक तेथील शेवटचे नाटक ठरणार आहे. त्यानंतर पडदा उघडेल तो नव्या का‌लिदासमध्येच!
-जयप्रकाश जातेगावकर, नाट्य व्यवस्थापक
---
पर्यायांचा होणार विचार
कालिदासला अनेक पर्याय आहेत. परशुराम साईखेडकर नाट्यगृह आहे. तेथे नाटक करू शकतो किंवा विश्वास लॉन्सवरील सभागृहासाठीही बोलणे सुरू आहे. काही लाखांत खर्च करून ते सभागृह तयार करण्यात येत आहे. ‘पसा’ला साऊंड व लाइटची अडचण आहे, तेथे प्रॉपर माणूस असेल, तर सारे काही शक्य आहे.
-राजेंद्र जाधव, नाट्य व्यवस्थापक
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
