दीपक महाजन, कळवण
कळवण विधानसभा मतदार संघाचे तब्बल आठ वेळा प्रतिनिधीत्व करणारे आदिवासी आमदार व माजी मंत्री ए. टी. पवार तथा अर्जुनराव तुळशीराम पवार यांचे मुंबई येथे उपचारादरम्यान निधन झाले. यामुळे कळवण, पेठ, सुरगाणा तालक्यातील आदिवासी जनतेवर दुःखाचा डोंगर कोसळला. आदिवासींच्या विकासासाठी आयुष्यभर झटणारे व्यक्तिमत्त्व हरपल्याने संपूर्ण जिल्ह्यात हळहळ व्यक्त होत आहे.
एकाच मतदारसंघाचे सातत्याने नेतृत्व करीत विकासकामांसाठी पाठपुरावा करणारे व आपल्या संपूर्ण राजकीय कारकिर्दीत जलसिंचन, आरोग्य, दळणवळण ही महत्त्वाची कामे केवळ ‘हात जोडून’ पूर्ण करून घेणारे ‘एटी’ काळाच्या पडद्याआड गेले आहेत. कळवण तालुक्यातील दळवट येथील मूळ रहिवासी असलेल्या ए. टी. पवारांचे एम. ए. पर्यंत शिक्षण झाले होते. आपल्या कुटुंबात त्यावेळी ते एकमेव उच्चशिक्षित होते. त्यांनी कायद्याचाही अभ्यास केला. साक्री तालुक्यातील चौधरी कुटुंबातील शकुंतला चौधरी यांच्याशी त्यांचा विवाह झाला होता. विकास सोसायटी ते कॅबिनेट मंत्री असा ४५ वर्षांचा प्रदीर्घ राजकीय प्रवास करणारे दुर्मिळ राजकारणी म्हणून त्यांनी इतिहास घडवला आहे.
...अन् स्वप्न साकार झाले
१९७८ मध्ये यशवंतराव चव्हाण यांच्या सूचनेनुसार ए. टी. पवार भारतीय क्रांती दलातून काँग्रेसमध्ये आले. काँग्रेसने त्यांना उमेदवारी दिली. त्यात ‘एटीं’नी बाजी मारली. मुख्यमंत्री वसंतदादा पाटील असतांना राज्याच्या मंत्रिमंडळात सार्वजनिक बांधकाम व दुग्धविकास खात्याचे राज्यमंत्री म्हणून ‘एटीं’ची वर्णी लागली. काँग्रेसचे जिल्हाध्यक्षपद ‘एटीं’कडे चालून आले. तेव्हा पाणी या विषयावर चर्चा करण्यासाठी सरकार आणि प्रशासन यांना वेळ नव्हता. कळवण, बागलाण हे तालुके दुष्काळाने होरपळत होती. रोजगार हमी योजनेची कामे सुरू करा, पुनद धरण झाले पाहिजे, चणकापूर उजवा कालवा काढावा या मागणीसाठी १६ ऑगस्ट १९७८ मध्ये कळवण तहसीलवर ‘एटीं’नी मोर्चा कडून शासनाचे लक्ष वेधून घेतले. त्यांच्या या मोर्चामुळे शासन व प्रशासन खडबडून जागे झाले. पाटबंधारे मंत्र्यांनी मोर्चाची दाखल घेतली. लघुपाटबंधारे योजना, पाझर तलाव यांचे सर्व्हेक्षण झाले. त्याकाळात आदिवासी बांधव सर्वेला विरोध करीत, अधिकारी वर्गाला दगड मारून हाकलून लावायचे. आज त्याच गावांना सिंचन योजना झाल्याने गावांचे रूप बदलले आहे. उन्हाळ्यात पिण्यासाठी पाणी मिळत नसे त्यामुळे अशा गावांना मुली द्यायला आदिवासी बांधव तयार होत नसे. १९८० मध्ये ‘एटीं’नी पुनद धरणाच्या कामाचा प्रश्न पुढे केला. तत्कालीन पाटबंधारेमंत्री बी. जे. खताळ यांनी धरणाच्या जागेची पाहणी करून अहवाल सादर करण्याचे पाटबंधारे सचिव देऊस्कर यांना आदेश दिले. सुपले दिगर येथील जागा निश्चित करून पुनद धरणाला मंजुरी द्यावी, अशी शिफारस पाटबंधारेमंत्री खताळ यांनी मुख्यमंत्री अंतुले यांना केली. १९८१ मध्ये पुनद धरणाला प्रशासकीय मान्यता मिळाली. यात मुख्यमंत्री अंतुले यांची महत्त्वपूर्ण भूमिका होती. २००४ नंतर पुनदच्या कामास गती आली. शरद पवारांनी केंद्र सरकारकडून निधी मिळवून दिला. २००८ मध्ये पुनदचा घळभरणी कार्यक्रम तत्कालिन मुख्यमंत्री विलासराव देशमुख, उपमुख्यमंत्री आर. आर. पाटील, पाटबंधारेमंत्री अजित पवार, पालकमंत्री छगन भुजबळ यांच्या उपस्थितीत पुनदवर पार पडला अन् ‘एटीं’च्या प्रदीर्घ संघर्षांला यश मिळाले. याच प्रकल्पाला एटींचे नाव देण्यात आले असून हा प्रकल्प अर्जुन सागर या नावाने ओळखला जातो.
सोसायटी चेअरमन ते मंत्री
l दळवट आदिवासी वि. का. सोसायटीचे संचालक नंतर चेअरमन
l १९६७ ते १९७२ जिल्हा परिषद सदस्य व नंतर सभापती, शिक्षण आरोग्य, कृषी पशुसंवर्धन
l १९६८- जिल्हा परिषद अध्यक्ष, नाशिक
l ९ वेळा विधानसभा निवडणूक लढवली. १९८५ व २०१४ हे दोन अपवाद वगळता सतत विजय.
l १९७८ मध्ये नाशिक जिल्हा काँग्रेसचे अध्यक्षपद भूषविले.
l महाराष्ट्र राज्य मंत्रिमंडळात चार वेळा मंत्रीपद मिळवणारे एकमेव नेतृत्त्व
l युती शासनात व आघाडी शासनातही मंत्रिपद
l १९७८ चार महिने सार्वजनिक बांधकाम व दुग्धविकास खात्याचे राज्यमंत्री
l १९८३ ते १९८५ राज्यमंत्री आदिवासी विकास, स्वयंरोजगार
l १९९८ ते १९९९ कॅबिनेट मंत्री, आदिवासी विकास विभाग
l १९९९ पशुसंवर्धन, दुग्ध, वन खात्याचे राज्यमंत्री.
l २००४ पासून नाशिक जिल्हा आदिवासी उपयोजना नियोजन समितीचे उपाध्यक्ष म्हणून कार्यरत.
l फेब्रुवारी २०१० मध्ये तापी पाटबंधारे विकास महामंडळाचे उपाध्यक्ष
l पुनंद (अर्जुन सागर )प्रकल्पासह ३० लघुपाटबंधारे आणि १५० पेक्षा अधिक पाझरतलाव बांधले.
l आदिवासींना शिक्षणाची सोय उपलब्ध व्हावी यासाठी शेकडो आदिवासी आश्रमशाळा सुरू केल्या.
l आदिवासींच्या चौफेर विकासासाठी स्वतंत्र आदिवासी विकास मंत्रालयाच्या निर्मितीचे श्रेय त्यांनाच जाते.
l आदिवासी आयुक्तालय नाशिकला आणले
l २९ व्या वर्षी दळवट गावाचे सरपंच
l कनाशी गटातून जि. प. निवडणूक लढवली
l जि. प. चे कृषी व पशुसवर्धन समिती सभापती
l काँग्रेसचे जिल्हाध्यक्ष असताना पक्षवाढीसाठी योगदान
l १९७२ मध्ये कळवण, सुरगाणा, पेठ या राखीव मतदार संघातून प्रथम विधानसभेवर
l १९८५ आणि २०१४ चा अपवाद वगळता कळवण विधानसभा आणि ए. टी. पवार हे जणू समीकरण तयार झाले.
l ८ वेळा विधानसभेवर, चार वेळा मंत्रीपद, आदिवासी विकास, वन, पशुसंवर्धन व दुग्धविकास, सार्वजनिक बांधकाम व समाजकल्याण आदी विभागाचे मंत्रिपद. गडचिरोली जिल्ह्याचे पालकमंत्री पदही भूषविले.
l समाजकल्याण राज्यमंत्री असताना आदिवासी विकास विभागाची निर्मिती करून नाशिक येथे मुख्य कार्यालय आणले.
l जागतिक बँकेच्या सहाय्याने तत्कालीन राज्याचे आरोग्यमंत्री डॉ. दौलतराव आहेर यांच्या सहकार्याने ‘एटीं’नी कळवण येथे आधुनिक सोयी असलेले उपजिल्हा रुग्णालय उभारले.
l चणकापूर धरण, अर्जुनसागर(पुनद) प्रकल्प, धनोली प्रकल्प, भेगू, ओतूर, बोरदैवत, चिंचपाडा, गोबापूर, मार्कंडपिंप्री, मळगाव, नांदुरी या लघुपाटबंधारे योजनांसह छोटी मोठी अशी २३ धरणे पाझरतलाव बांधले.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
