धनंजय गोवर्धने
वर्तमानपत्रात दैनिक करमणूक सदरात आता येतात तशा जाहिराती तेव्हा असत. पण वर्तमानपत्र वाचणारी माणसं कमी होती. त्यामुळे बँड वाजवत गॅसबत्त्या पेटवून एका हाताने ढकलत न्यायच्या गाड्यावर दोन्ही बाजूने कापडी चौकटी पत्र्याच्या घरासारखा मांडून त्यावर सिनेमाचं पोस्टर चिकटवलेलं असे आणि बाकीचा मजकूर हा हाताने लावलेला असे आणि अशी ही मिरवणूक गावातल्या महत्त्वाच्या रस्त्यावरून फिरत असे. पण विकासच्या इंग्रजी सिनेमाची जाहिरात अशी मिरवण्याची आवश्यकता नसायची विकासचा इंग्रजी सिनेमा बघणारेच त्यांची जाहिरात करत विकासमध्ये लोखंडी जाळीच्या दरवाजातून डोअर किपर असे.
तिकीटाचा अर्धा भाग फाडून घेतला कि आत मोठा व्हरांडा होता. तिथे भिंतीवरती चालू आणि अगामी चित्रपटाची पोस्टर्स आणि फोटोग्राफ्स असत सुंदर रंगीत आणि ब्लॅक अँड व्हाईट प्रिन्टस् असत. त्यातून त्या सिनेमाच्या भव्य सेटसच्या करामतीची, अभिनयाची, अभिनेत्रींची कल्पना येत असे आणि त्याची वाट पहावी लागत असे. ही छायाचित्र पाहाणं फारच आनंददायी असे. त्यावेळी इंग्रजी सिनेमाविषयीची इंग्रजी मासिकं बघायला कमी मिळत असे. सर्कलला चांगला गाजलेला सिनेमा आला की, गर्दी व्हायची तिकीटं लवकर संपायची. ब्लॅकने तिकीट विकणारी मंडळी ओरडत असायची. इथं एक बाईदेखील असायची तिकीट विकणारी, पण विकासला सहज तिकीट मिळायचं. विकासला इंग्रजी सिनेमा लागत, दर मंगळवारी किंवा शुक्रवारी सिनेमा बदलत असे. फारच चांगला सिनेमा असेल तरच तो महिनाभर किंवा जास्त चाले अन्यथा दर आठवड्याला सिनेमा बदलत असत. इंग्रजी सिनेमा बघणारे ठराविक प्रेक्षक असत. चांगला सिनेमा लागला की, त्याची चर्चा आपापसात होत असे.
त्याकाळी रंगमंच नव्हताच. एखादा मोठा कार्यक्रम असला तर तो एखाद्या चित्रपटगृहात व्हायचा, तेव्हा नाशिकला नाट्यगृह नव्हते. नाशकात त्यावेळी विजयानंद, मधुकर, चित्रमंदिर, प्रभात, सर्कल, विकास, हेमलता, अशोक असे चित्रपटगृह होते. प्रत्येक चित्रपटगृहाची स्वत:ची अशी एक ओळख होती. मधुकर आणि विजयानंद ही चुंबळेंची होती, त्याचे मालक दामोदरशेठ चुंबळे. 'दामोदर' हे चित्रपटगृह नंतर बांधलं गेलं त्याच्या उदघाटनाला देव आनंद आलेले. त्या चित्रपटगृहाचा पडदा अलगद वर उचलला जातो याचा केवढा बोलबाला होता. हे आश्चर्यच वाटायचं तेव्हा! या तिनही ठिकाणी साधारणत: आर.के., राजश्री, एव्हीएम यांचे चित्रपट जास्त असत. प्रभातला हाणामारीचे जास्त, तर अशोकला मराठी. सोंगाड्याचा पहिला रौप्यमहोत्सव अशोकने पाहिला आहे. हेमलता धार्मिक पौराणिक, सर्कलला व्ही. शांताराम यांचे असे साधारण असे पण आमचं सर्वात आवडतं थिएटर होतं ते म्हणजे विकास.
आजच्या विकास थिएटरच्या जागेवर पूर्वी पत्र्याचं छत असलेलं आणि लोखंडी कोलॅपसिवाल दरवाजे असलेलं थिएटर होतं. पत्र्याच छत असल्यामुळे गरम व्हायचं त्यामुळे पंख्यावरची जागा मिळवण्यासाठी सर्वांची धडपड असे. मागच्या बाकावर बसून पुढच्या बाकावर पाय पसरवत आरामात बसता यायचं, कारण सिनेमाला नेहमीच गर्दी कमी असायची. पण विकास सिनेमात अनेक सुंदर सिनेमा दाखवले गेले. त्यामुळे इंग्रजी सिनेमातला चांगला कलात्मक मांडणीचा भाग, कथानकातली विविधता, सादरीकरणाचे वेगळेपण, वेगवेगळ्या दिग्दर्शकांची शैली, यांचा नकळत झालेला परिणाम त्यामुळे सिनेमा बघण्याची वेगळी समज समृध्द होत गेली. मृणाल सेन दिग्दर्शित सुहासिनी मुळेंचा आणि उत्पल दत्त यांचा 'भुमन शोम' बघण्यात आम्ही मित्रांसह नाशिकरोडला गेले होतो. इथे मला हिचकॉकचा 'सायको', 'डायल एम फॉर मर्डर', 'द बर्ड', सारखे सुंदर सिनेमा बघायला मिळाले. मार्गारेट मिचेल यांच्या गाजलेल्या पुलित्झर पारितोषिक प्राप्त कादंबरी 'गॉन विथ द विंड' यावर आधारलेला दिग्दर्शक व्हिक्टर फ्लेमिंग यांचा 'गॉन विथ द विंड' ज्यांनी त्यावेळचे पुरस्कार आणि उत्पन्नाचे सर्व विक्रम मोडित काढले होते. दिग्दर्शक विल्यम वायलरचा 'रोमन हॉलिडे' त्यातला ग्रेगरी पेल आणि ऑड्रे हेपबर्न यांचा सहज सुंदर अभिनय. याच सिनेमावर आधारित आपल्याकडे राज कपूर यांनी 'चोरी चोरी' केला होता.
पण रोमन हॉलिडेमधली ऑड्र हेपबर्न राजवाड्यातून पळून बाहेर जाते. आवाज होऊ नये म्हणून ती पायातले बूट काढून हातात घेते आणि तिच्या पायाला पहिल्यांदाच जमिनीचा स्पर्श होतो. दिग्दर्शकाने तो स्पर्शाचा आनंद हेपबर्नच्या चेहऱ्यावर दाखवला आहे. पाय न दाखवताच दिग्दर्शक डेव्हिड लिन हा उत्तम संकलक, पटकथा ते कथा त्यांचे 'ब्रीज ऑन द रिव्हर कॉन', लॉरेन्स ऑफ अरेबिया, आणि 'डॉ. झिव्हॅगो' यातले ओमर शरिफ, ग्रेगरीपेक, परिर ओटूल यांच्या सहज अभिनयाची जुगलबंदी, भव्य दिव्य सेट आणि तांत्रिक कौशल्य यात भारतीय सिनेमा किती दूर आहे हे सतत जाणवत राही.
इटालीयन दिग्दर्शक व्हिटेरिओ डी सीका यांचे गाजलेले सिनेमा त्यातलाच एक सनफ्लॉवर, युध्दाच्या पार्श्वभूमीवरची एक प्रेमकथा सोफिया लॉरेन्स आणि मार्सेलो मासट्रोअनी यांचा जबरदस्त अभिनय.
युध्दाचा पार्श्वभूमीवरचा आणखी एक सिनेमा 'टु वुईमेन्स' सोफिया लॉरेन्स युध्दातल्या परिस्थितीत. आपल्या मुलीच्या रक्षणासाठी एक आई म्हणून काय अभिनय करते. हे आणि यासारखे सुंदर आणि कलात्मक मूल्य असलेले अनेक चित्रपट विकासमध्ये बघायला मिळाले. त्यात 'समर ऑफ फॉर दी ट्रु' चार्लिन चॅप्लिनचा ग्रेट डिक्टर, गोल्ड रश, मॉडर्न टाईम, फ्रॅन्कलिन शोफरचा 'पॅटर्न' युध्दपर, विल्यम व्हायलरचा 'बेन हर', दिल्टनचा 'व्हेअर द ईगाम डेअर' हा युध्दपर, मेकनाझ गोल्ड, इटस् अॅड मॅड वर्ल्ड, जेरी लुईस याने विनोदपर आणि लॉरेल अॅण्ड हार्डी या जोडगोळीचा निरागस विनोद. या सर्व अनुभवाने नाशिकमधली एक पिढी इंग्रजी चित्रपटाच्या प्रेमात पडली. त्यांच्या कलात्मक जाणीवा आणि सिनेमाची जाण वाढवण्यात विकासचा महत्त्वाचा वाटा आहे.
विकासचा सिनेमा पोस्टरवर हिंदी किंवा मराठीत सिनेमाच भाषांतरित नाव लिहिलेले असे. त्याची वेगळीच गंमत होती. 'ब्लो हाॅट ब्लो कोल्ड' सिनेमाच्या पोस्टरवर 'कधी गरम कधी नरम' नाशिककरांच्या मनात जून्या विकासाच्या आठवणीचा हळवा एक कोपरा थरथरणारा आहे. त्यातच माझ्यातल्या सिनेमाचा विकास झाला आहे.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट