"मी डोपिंगमध्ये कशी सापडले हे माझे मलाच कळले नाही. नकळतपणे घडलेली चूक मला सिद्ध करता आली नाही. असे असले तरी मी स्वत:ला दोषी मानत नाही. यामुळे मी अजिबात खचलेले नाही. आता मी सावरतेय स्वत:ला. मला खात्री आहे, की मी पुन्हा ट्रॅकवर उतरेन आणि यशाची पताका फडकवेन. माझा सराव जोमाने सुरू आहे. त्यामुळे आता माझी कामगिरीच बोलेल..." हा विश्वास आहे भारताची लांब पल्ल्याची धावपटू संजीवनी जाधवचा. उत्तेजक द्रव चाचणीत दोषी आढळल्याने आंतरराष्ट्रीय अॅथलेटिक्स फेडरेशनने तिच्यावर दोन वर्षांच्या निलंबनाची कारवाई केली. त्यावर 'मटा'शी संवाद साधताना तिने आपले मन मोकळे केले.
महेश पठाडे
mahesh.pathade@timesgroup.com
डोपिंग प्रकरणाला तू कशी सामोरी गेलीस?
डोपिंगमध्ये मी कशी सापडले हे मी सिद्धच करू शकले नाही. जवळपास एक वर्ष 'वाडा'ची केस चालली. दिल्लीतील वकील मी नियुक्त केले होते. त्यांनी माझी बाजू मांडली. त्यानंतर माझे बरेच सप्लिमेंट तपासण्यात आले. मी जे व्हिटॅमिन घेत होते तेही तपासण्यात आले. त्यातही काहीही आढळले नाही. माझ्या युरिनमध्ये 'प्रोबेनेसिड' हा घटक आढळला. हा घटक माझ्या शरीरात केवळ ०.९ नॅनो ग्रॅमपर्यंत आढळला. वस्तुतः शरीरात तो किमान दोन ते पाच ग्रॅममध्ये असेल तरच त्याचा खेळाडूला उपयोग होतो; पण 'वाडा'चा नियम असे सांगतो, की 'प्रोबेनेसिड' हे उत्तेजक द्रव नसले तरी खेळातील कामगिरी उंचावण्यासाठी स्टेरॉइड म्हणून त्याचा उपयोग होऊ शकतो. मी माझी बाजू मांडली; पण त्यांनी सांगितले, की तुम्ही हे सिद्ध करून दाखवा, की हा घटक तुमच्या शरीरात कसा आला? पण मला हेच अजूनपर्यंत कळलेलं नाही, की हा माझ्या शरीरात घटक कशातून आला असेल? 'वाडा' हे जाणून होतं, की 'प्रोबेनेसिड' हा कंटेंट खूपच कमी आहे. त्याचा उपयोगही फारसा नाही. मात्र, बंदी घातलेल्या घटकांमध्ये 'प्रोबेनेसिड'चा समावेश आहे. या सर्व प्रकारानंतर मी कतारला एशियन चॅम्पियनशिपही खेळले. 'वाडा'ने मला परवानगीही दिली. मात्र, एक भीती माझ्या मनात पक्की बसली, की माझ्या व्हिटॅमिनमध्येच असा काही घटक असू शकतो. त्यामुळे कतारला जाण्यापूर्वीच व्हिटॅमिन घेणेही सोडून दिले. कतारमध्ये मी मेडलही जिंकले. तरीही 'वाडा'चा हाच मुद्दा होता, की तुमच्या शरीरात 'प्रोबेनेसिड' घटक कसा आला हे सिद्धच करून दाखवा. तेच मला सिद्ध करता आले नाही. मात्र, त्यांनी मला सहानुभूती दाखवत ज्या दिवशी ही केस दाखल झाली त्या दिवसापासून माझ्यावर दोन वर्षांच्या बंदीची कारवाई केली. त्यातील वर्ष उलटूनही गेले. आता कारवाईचे आठ-नऊ महिनेच उरले आहेत.
तू या निर्णयाविरुद्ध अपील करू शकली असतीस...
मी बाजू मांडू शकले असते; पण 'वाडा'ने मला सांगितलं, की तुम्ही ही केस पुढे लढूही शकता. मात्र, ज्या दिवशी तुमच्याविरुद्ध निकाल लागेल त्या दिवसापासून बंदीची कारवाई लागू होईल. तसं त्यांनी मला दिलेल्या पत्रात नमूद केलं होतं. त्यामुळे ही दोन वर्षांची बंदी आणखी दोन-चार वर्षांनी पुढे लागली तर माझे करिअर संपेल. कदाचित बंदीची कारवाई चार वर्षांपर्यंतही लागू शकली असती. कारण 'प्रोबेनेसिड' माझ्या शरीरात कसं आलं, ते मी सिद्धच करू शकले नसते.
यामागे कोणाचं षडयंत्र असू शकतं का?
हे कसं घडलं असेल, हा प्रश्न मला अनेकदा पडला. हजार प्रश्न माझ्या मनात घोळत होते. मी यावर काहीच सांगू शकत नाही. यामागे कदाचित षडयंत्रही असू शकेल; पण माझ्याकडे पुरावाच नसल्याने मी काहीच बोलू शकत नाही. माझे सप्लिमेंट वगैरे सगळ्या बाबींचा मी तपास केला. माझ्या शरीरात जे प्रोबेनेसिड आढळलं, त्यामागे भरपूर कारणे असू शकतात. वजन वाढवण्यासाठी, कमी करण्यासाठी किंवा जॉइंटचा त्रास कमी करण्यासाठी घेतलं जाऊ शकतं. त्यामुळे सांगता येत नाही, की नेमकं कशातून हा घटक आला असेल. हे व्हिटॅमिन वगैरे मी आता एकदीड वर्षापासून सुरू केले. कारण मोठ्या स्तरावर कामगिरी उंचवायची असेल तर व्हिटॅमिन घ्यायलाच लागते. कारण अन्नातून तेवढे व्हिटॅमिन मिळत नाहीत.
यातून तू कशी सावरतेस?
मला स्वतःला माहीत आहे, की मी दोषी नाहीच. सरकारला मी हे माझ्या कामगिरीनेच सिद्ध करून देणार आहे, की मी असे काही केलेले नाही. माझा सराव नियमित सुरू आहे. माझ्याकडून नकळतपणे जे काही घडलंय, ते मला सिद्ध करता आले नसले तरी माझ्या कामगिरीने मी पुन्हा यशाची पताका फडकवेन. माझी कामगिरीच आता बोलेल.
पुढची दिशा काय असेल?
कारवाईतून मी सावरत आहे. त्यामुळे आता मी आगामी स्पर्धांची तयारी सुरू केली आहे. २०२१ मध्ये एशियन चॅम्पियनशिप, तर २०२२ मध्ये एशियन गेम्स आणि कॉमनवेल्थ आहे. या स्पर्धांवर मी लक्ष केंद्रित केलं आहे. मला विश्वास आहे, की मी या स्पर्धांमध्ये नक्कीच मेडल जिंकेन.
प्रशिक्षकांशी बोललीस का?
खरंच आमच्या ग्राउंडवर असं काही चालत नाही. या ग्राउंडवर कविता राऊत, मोनिका आथरेसारख्या धावपटू घडल्या आहेत. त्यांनी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मेडल दिले. त्यामुळे या डोपिंग प्रकरणाचा मी असा विचारही करू शकणार नाही. मी असं करणारच नाही, याचा विश्वास त्यांनाही आहे. त्यामुळे हे जे घडलं त्याची त्यांनाही माहिती नव्हती. स्टेरॉइड घेणारे खेळाडू अचानक परफॉर्मन्स देतात. मी मात्र सातत्याने कामगिरी उंचावतेय. त्यामुळे माझ्याबाबतीत हे असं होणं शक्यच नाही.
आईवडिलांची काय भावना होती?
या संपूर्ण प्रकारात माझे आईवडील माझ्या पाठीशी राहिले. त्यांनासुद्धा माहिती आहे, की मी असं काही करूच शकत नाही. कारण त्यांनी मला लहानपणापासून पाहिलं आहे. यात माझा भाऊ माझ्यामागे खंबीरपणे राहिला. त्याने मला खूप मोठा दिलासा दिला. ज्या वेळी माझ्यावर बंदीची कारवाई लादली, त्या वेळी मला अनेक खेळाडूंचेही फोन आले. अर्थात, मी असं करणार नाही याची खात्री सर्वांना होती. त्यामुळे त्यांनी मला धीरच दिला. कविता राऊत, ललिता बाबर यांचेही फोन आले. त्यांनी मला धीर देताना सांगितलं, की तू हे करू शकत नाही, याची आम्हाला खात्री आहे. हा विश्वास मला उभारी देणारा आहे.
या प्रकरणातून धडा घेत तू इतर खेळाडूंना काय सांगशील?
उत्तेजक द्रव टाळण्यासाठी महाराष्ट्र सरकार उपक्रम राबवत असतेच. मीदेखील नाशिकमध्ये तालुका क्रीडाधिकारी म्हणून काम करीत आहे. त्यामुळे नकळतपणे अशा प्रसंगांना खेळाडूंना सामोरे जावे लागते. त्यासाठी प्रबोधन कार्यशाळा घेण्याची खरंच गरज आहे. आमचे विभागीय आयुक्तही मला भेटून गेले. त्यांनी मला सांगितलं, की यावर काही कार्यशाळा घ्यायला हव्यात. आहाराविषयी खेळाडूंना माहिती देणे गरजेचे आहे. काहीही माहिती नसताना सप्लिमेंट वगैरे घेऊ नये याबाबत खेळाडूंना माहिती दिली जाणे आवश्यक आहे. जी लोक स्टेरॉइड घेतात त्यांना शिक्षा व्हायलाच हवी. मात्र, नकळतपणे खेळाडू डोपिंगचा शिकार होतो, तेव्हा त्यावर नक्कीच कार्यशाळा व्हायला हव्यात.
तू कुस्तीच्या आखाड्यातून सिंथेटिक ट्रॅकवर आलीस. काय सांगशील या प्रवासाबाबत?
तसे मी दोन्ही इव्हेंट करायचे. कुस्ती आणि रनिंग दोन्हींना मी वेळ द्यायचे. शाळेत असताना तसे मी सगळेच खेळ खेळले; पण कुस्तीकडे वळण्याचं कारण माझे वडील. ते कुस्तीपटू होते. गावातील जत्रेत ते कुस्त्या खेळायचे. त्यांना वाटायचं, की आपल्या घरातून कोणी तरी कुस्तीपटू व्हावं. चांगलं नाव कमवावं. त्यामुळे मी कुस्तीकडे वळले. मात्र, मी रनिंगही करायचे. पाचवी ते दहावीपर्यंत मी धावण्याच्या शर्यतीत पहिला क्रमांक सोडला नाही. कुस्तीचे ट्रेनिंग थोडे वेगळे असते. दहावीनंतर कुस्ती खेळायची म्हंटली तर चांगल्या प्रशिक्षकाची गरज आहे. नाशिकमध्ये मला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर घेऊन जाणारा कोच नव्हता. त्यामुळे मी कुस्तीचा विचार सोडला आणि रनिंगवरच लक्ष केंद्रित केलं. विजेंदरसिंग यांचं नावही ऐकलं होतं. त्यामुळे मी दहावीनंतर रनिंगकडे वळले. मला ते सोपं वाटलं. वडीलही म्हणाले, की रनिंगच योग्य आहे. अकरावीला असताना राष्ट्रीय शालेय स्पर्धेत सिल्व्हर घेतले. त्यानंतर बारावीला एशियन स्कूल स्पर्धेत, त्यानंतर वर्ल्ड स्कूलमध्ये सिल्व्हर मेडल घेतल्याने माझा आत्मविश्वास दुणावला. त्यानंतर मी मागे वळून पाहिलेच नाही.
संजीवनी म्हणाली...
- माझ्या शरीरात 'प्रोबेनेसिड' हा घटक कसा आला हे मी सिद्धच करू शकले नाही. या कारवाईविरुद्ध मी लढलेही असते; पण मला निर्दोषत्व सिद्धच करता न आल्याने पुढे हीच कारवाई आणखी लांबली असती.
- मी स्वत:ला अजिबात दोषी मानत नाही
- कदाचित यामागे षडयंत्रही असू शकेल
- मी कुस्तीतही करिअर केले असते, पण कोचविना ते कसं शक्य झालं असतं?
- आईवडिलांबरोबर माझा भाऊ माझ्या पाठीशी खंबीरपणे राहिल्याने मला उभारी मिळाली.
