नाशिक : प्राचीन कालखंडात भारतात देवभाषा असणारी संस्कृत आधुनिक कालखंडाशीही कशी सुसंगत आहे अन् याची आधुनिक विद्याशाखांशी सांगड घालण्यासाठी आगामी दहा वर्षांत काय करावे, याबाबत अॅक्शन प्लॅन देणारा अहवाल संस्कृत संवर्धनासाठी केंद्राने नेमलेल्या समितीने सरकारकडे सादर केला होता. केंद्राने हा अहवाल नुकताच स्वीकारला आहे. यामुळे त्या अहवालातील शिफारशी संस्कृत संवर्धनासाठी 'लाइफ लाइन' ठरणार आहेत.
केवळ कर्मकांडाच्या कोशात अडकलेल्या संस्कृत भाषेला पूर्णत: व्यवहारात (अप्लाइड सायन्स) आणण्यासाठी निर्वाचन आयोगाचे माजी अध्यक्ष एन. गोपाल स्वामी यांच्या अध्यक्षतेखाली मनुष्यबळ नियंत्रण विभागाने (एचआरडी मंत्रालय) १३ सदस्यीय समिती नेमली होती. या समितीने देशाच्या शिक्षणव्यवस्थेतील संस्कृतसंदर्भात अभ्यास करून फेब्रुवारीमध्ये काही शिफारशींसह केंद्राला अहवाल सादर केला होता. हा अहवाल नुकताच केंद्र सरकारने स्वीकारला आहे. त्यामुळे देशस्तरावर संस्कृत जतन आणि संवर्धनाच्या दृष्टीने आशावादी पाऊल पुढे पडले आहे. आता या पुढील टप्प्यात सरकारच्या स्तरावरून प्राथमिक ते उच्च शिक्षणाच्या शैक्षणिक धोरणांमध्ये संस्कृतचा विविध अंगाने समावेश होण्याचा रस्ता मोकळा झाला आहे.
काय आहेत शिफारशी
देशातील सर्व राज्यांमधील शैक्षणिक मंडळांतर्गत येणाऱ्या प्राथमिक, माध्यमिक व उच्च माध्यमिक शाळा, विद्यापीठ अनुदान आयोगांतर्गतचे उच्च शिक्षण, एआयसीटीईसारख्या संस्थांमध्ये तांत्रिक स्तरावरील शिक्षणातही संस्कृतचा समावेश करण्याच्या शिफारशी आहेत. ठळक मांडण्यासारख्या शिफारशींमध्ये कुठल्याही शाखेच्या विद्यार्थ्याला संस्कृत विषय अभ्यासता यावा, संस्कृत भाषेतूनच संस्कृतचे शिक्षण देण्यात यावे, यासाठी आगामी चार वर्षांत देशात पाच लाख शिक्षकांना संस्कृत बोलण्याचे प्रशिक्षण दिले जावे, संस्कृत शिक्षणात ऑडिओ, व्हीडिओ, ऑनलाइन माध्यमे व तंत्रज्ञान वापरावे, फिजिक्स, केमिस्ट्री, गणित यांसारख्या आधुनिक विद्याशाखांमध्ये भारतीय ज्ञानातील संदर्भ समाविष्ट करावेत, उच्च शिक्षणात यूजीसीने देशस्तरावर संस्कृत संवादाचे उपक्रम विद्यापीठांमध्ये राबवावेत, या प्रकारच्या शिफारशी आहेत.
संस्कृतमध्येच लिहा संशोधन प्रबंध
आधुनिक ज्ञानशाखा आणि संस्कृतमधील संदर्भ यांची सांगड घालून इंटर डिसिप्लिनरी रिसर्चला संधी वाढावी, आधुनिक समाजाच्या समस्या संस्कृतच्या माध्यमातून सोडविण्याची संशोधनदिशा असावी, संस्कृतमधून संशोधनाचा प्रबंध लिहिण्याची सुविधा हवी यांसह वेदपाठशाळांचे संवर्धन व त्यांच्यासाठी योजनाही सुचविण्यात आल्या आहेत.
प्राचीन परंपरेला जोडण्याचे काम
संस्कृत आधुनिक विज्ञान नाकारत नाही. मात्र, या भाषेत प्राचीन अन् पुढारलेले विज्ञान, सामाजिक ज्ञान-भान दडले आहे. एन. गोपालस्वामी यांच्या समितीने केंद्राला सादर केलेले संस्कृतसंदर्भातील अहवाल प्राचीन ज्ञान-विज्ञान परंपरेला आधुनिक शाखांशी जोडणारा व स्वागतार्हच आहे.
- शिरीष भेडसगावकर, क्षेत्रीय संघटक, संस्कृत भारती (महाराष्ट्र, गोवा आणि गुजरात राज्य)
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
