मटा गाईड - पाणथळ दिन
--
पाणथळ जागांचे संवर्धन आणि संरक्षण करण्यासाठी जगभरात २ फेब्रुवारी हा दिवस पाणथळ दिन म्हणून साजरा केला जातो. पाणवठे राहिले तरच तेथील जैविक विविधता राहणार आहे. वाढत्या मानवी हस्तक्षेपांमुळे पाणवठे अडचणीत सापडले आहेत. त्यामुळेच पाणवठ्यांच्या प्रश्नांकडे लक्ष वेधण्यासाठीच हा दिन महत्त्वाचा ठरतो. या दिनानिमित्त पाणथळांचा घेतलेला हा आढावा...
पॉईंटर्स
- 'पाणथळ जागा' म्हणजे नदी, समुद्राची खाडी, मिठागरे, नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित तलाव
- पाणथळांचा जैविक विविधतेशी घनिष्ट संबंध
- २ फेब्रुवारी १९७१ रोजी इराण मधील 'रामसर' येथे परिषद झाली
- रामसर करारावर १६८ देशांनी स्वाक्षरी केली
- जगभरातील २१७७ पाणथळांचे संवर्धन करण्याचा निर्धार करण्यात आला
- यंदाच्या दिनाची संकल्पना - हवामान बदल आणि पाणथळ
- पाणथळांमुळे शेती व त्यापूरक उद्योग जोरात
रामसर स्थळे
'रामसर' स्थळे ही जगविख्यात संकल्पना आहे. १९७१ मध्ये इराणमधील रामसर शहरात जागतिक पर्यावरण परिषद झाली. त्यात पाणथळांच्या संरक्षणाविषयी विचारमंथन केले गेले. याच परिषदेत पाणथळांना रामसर हा दर्जा देण्याचे निश्चित झाले. ही स्थळे जगभरात नावाजली जातात. त्यामुळे वेगवेगळ्या देशातील अभ्यासक, पर्यटक तेथे आकृष्ट होतात. तेथील विविध विकास आणि संरक्षण कामासाठी जागतिक पातळीवरुन निधी उपलब्ध होतो. तसेच, हे ठिकाण संरक्षित करण्यासाठी शास्त्रशुद्ध अभ्यासाला मदत होते. तसेच, याठिकाणी विविध प्रकारचे संशोधन कार्य होण्यासही चालना मिळते.
उत्तर महाराष्ट्रातील पाणथळे
नाशिक जिल्हा
नांदूरमध्यमेश्वर, गंगापूर धरण, ओझरखेड, गिरणा धरण, भावली, चणकापूर
जळगाव जिल्हा
हतनूर धरण, वाघूर धरण, मेहरुण तलाव
नंदुरबार जिल्हा
नर्मदा, तापी, पांझरा, बोरी या प्रमुख नद्यांवरील उकाई, सरदार सरोवर, प्रकाशा आणि सारंगखेडा येथील बॅरेजेस
धुळे जिल्हा
नकाणे, डेडरगाव, सोनवद, निमडाले
भारतातील रामसर पाणथळे
ठिकाण...राज्य....घोषणा....क्षेत्र (चौरस किलोमीटर)
अष्ठमुडी...केरळ...१९ ऑगस्ट २००४....६१४
भितारकणिका..ओडिसा...१९ ऑगस्ट २००२....६५०
भोज....मध्यप्रदेश....१९ ऑगस्ट २००२....३२
चंद्रताल.....हिमाचल प्रदेश...८ नोव्हेंबर २००५.....४९
चिल्का सरोवर....ओडिसा...१ ऑक्टोबर १९८१....११६५
दीपूर बील....आसाम....१९ ऑगस्ट २००२....४०
पूर्व कोलकाता....पश्चिंम बंगाल....१९ ऑगस्ट २००२....१२५
हरिके....पंजाब.....२३ मार्च १९९०....४१
होकेरा....जम्मू व काश्मिर.... ८ नोव्हेंबर २००५....१३.७५
कांजली....पंजाब....२२ जानेवारी २००२....१.८३
किओलदेव राष्ट्रीय पार्क....राजस्थान.....१ ऑक्टोबर १९८१.....२८.७३
कोल्लेरु तलाव.....आंध्र प्रदेश.....१९ ऑगस्ट २००२.....९०१
लोकटाक तलाव.....मणिपूर......२३ मार्च १९९०.....२६६
नालसरोवर पक्षी अभयारण्य....गुजरात...२४ सप्टेंबर २०१२....१२३
पॉईंट कालीमेरे....तामिळनाडू....१९ ऑगस्ट २००२....३८५
पोंग डॅम तलाव...हिमाचल प्रदेश....१९ ऑगस्ट २००२....१५६
रेणुका तलाव....हिमाचल प्रदेश....८ नोव्हेंबर २००५.....२
रोपर....पंजाब....२२ जानेवारी २००२.....१३.६५
रुद्रसागर....त्रिपुरा....८ नोव्हेंबर २००५....२.४
सांभर....राजस्थान....२३ मार्च १९९०...२४०
संस्थमकोट्टा....केरळ....१९ ऑगस्ट २००२....३.७३
सुरिनसर मनसर...जम्मू व काश्मिर...८ नोव्हेंबर २००५....३.५
त्सोमोरिरि....जम्मू व काश्मिर...१९ ऑगस्ट २००२....१२०
अप्पर गंगा घाट....उत्तर प्रदेश....८ नोव्हेंबर २००५....२६५
वेंबनांद कोल...केरळ....१९ ऑगस्ट २००२....१५१२
वुलर......जम्मू व काश्मिर...२३ मार्च १९९०.....१८९
दिनाच्या संकल्पना
२०१८ शहरांच्या शाश्वत भविष्यासाठी पाणथळे
२०१७ आपत्तींचे धोके कमी करण्यासाठी पाणथळे
२०१६ शाश्वत जीवन आणि आपल्या भविष्यासाठी पाणथळे
२०१५ पाणथळे आपल्या भविष्यासाठी
२०१४ पाणथळे आणि शेती
२०१३ पाणथळे आणि जल व्यवस्थापन
२०१२ पाणथळे आणि पर्यटन
२०११ पाणथळे आणि जंगल
२०१० पाणथळे, जैवविविधता आणि हवामान बदल