मटा मालिका : परीक्षा अभ्यासिकांची
प्रेरणा अभ्यासिका
अधिकारी घडविणाऱ्या अभ्यासिकेकडे तरुणांचा ओढा
म. टा. प्रतिनिधी, नाशिक
राज्य आणि देशाच्या प्रशासकीय सेवेत अधिकारी घडविण्यासाठी खऱ्या अर्थाने प्रेरणा ठरणारी प्रेरणा अभ्यासिका शहरातील जुन्या अभ्यासिकांपैकी एक आहे. प. सा. नाट्यगृहासमोार नेहरू उद्यानाच्या बाजूला उभ्या असणाऱ्या प्रेरणा मंडळाच्या या इमारतीने सत्तरच्या दशकांपासून स्पर्धा परीक्षार्थींना अभ्यासाच प्रेरणा दिली आहे. कर्तृत्व सिद्ध केलेल्या परीक्षार्थींचे लाभणारे मार्गदर्शन ही या अभ्यासिकेची जमेची बाजू असली तरीही देखभालीचा अभाव सहन करतच परीक्षार्थी वर्षानुवर्षे येथे अभ्यास करत असल्याचे चित्र आहे.
प्रेरणा अभ्यासिकेच्या या इमारतीच्या प्रवेशद्वारातून आत प्रवेश करतानाच नजरेला पडणारा कचरा, अस्वच्छ स्वच्छतागृह आणि अभ्यासिकेच्या अंगणातील कोपऱ्यांमध्ये कोळ्यांनी विणलेले जाळे नव्या उमेदवाराला कोड्यात टाकते. अंधारलेल्या जिन्यातून चाचपडत अभ्यासिकेच्या अभ्यास कक्षात पोहचल्यानंतरचे वातावरण जरा दिलासा देणारे आहे. जागोजागी असलेल्या कचऱ्याचा मुद्दा वगळल्यास पिण्याच्या पाण्याची व्यवस्था येथे करण्यात आली आहे. विद्यार्थीसंख्येच्या तुलनेत स्वच्छतागृहांची संख्या पुरेशी असली तरीही येथे त्यांच्या नियमित स्वच्छतेचा अभाव असल्याचे चित्र जाणवते. अभ्यासिकेच्या बाहेरील रस्ता प्रमुख वर्दळीचा असल्याने या परिसरात बाहेरून गोंगाट जाणवतो. पण अभ्यासिकेच्या आतील वातावरण शांततापूर्ण आहे.
जुन्या विद्यार्थ्यांचे मार्गदर्शन प्रेरक
अभ्यासिकेची स्थापना १९९२ मध्ये झाली. अभ्यासिकेचे औपचारिक उद्घाटन १९९७ मध्ये झाले. प्रेरणा अभ्यासिकेने राज्य आणि देशाला आजवर असंख्य अधिकारी, डॉक्टर्, इंजीनिअर्स, प्राध्यापक दिले. उत्तर महाराष्ट्रातून नाशिकमध्ये स्पर्धा परीक्षांच्या अभ्यासासाठी येणाऱ्या विद्यार्थ्यांमधून बहुतांश विद्यार्थी काही असुविधांकडे दुर्लक्ष करून प्रेरणा अभ्यासिकेला प्राधान्य देतात. या अभ्यासिकेतून यशस्वीपणे बाहेर पडलेले विविध खात्यातील अधिकारी नव्या विद्यार्थ्यांसाठी सातत्याने मार्गदर्शन करतात. अभ्यास साहित्याच्या उपलब्धतेपासून तर वैयक्तिक संवाद साधण्यापर्यंत या अधिकारी वर्गाचे पाठबळ येथील विद्यार्थ्यांना मिळत असल्याने जिल्हा व उत्तर महाराष्ट्राच्या ग्रामीण भागातून येणारे विद्यार्थी या अभ्यासिकेची निवड करताना दिसत आहेत.
अभ्यासिकेचे ४७२ विद्यार्थी अधिकारी म्हणून सेवेत
प्रेरणामध्ये अभ्यास करून आजवर सुमारे ४७२ विद्यार्थी अधिकारी शासनाच्या विविध विभागात महाराष्ट्राच्या कानाकोपऱ्यात सेवा देत आहेत. प्राधान्याने कष्टकरी कामगार वर्ग आणि ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांची मुले या अभ्यासिकेचा लाभ घेतात. सध्या सुमारे ३६ विद्यार्थी तेथे नियमित अभ्यास करत आहेत. या अभ्यासिकेतील विद्यार्थी खासगी क्लास लावल्याशिवाय गटचर्चांमधून अभ्यासाची तयारी करतात.
अभ्यासिकांसमोर आव्हाने
अभ्यासिका चालविताना तारेवरची कसरत करावी लागते. हे पूर्णत: सामाजिक काम असून यातून कुठलाही नफा नसल्याने उपलब्ध साधनात अभ्यासिकेचा मेंटेनन्स ठेवणे आव्हानात्मक झाले आहे, असे प्रेरणा अभ्यासिकेचे संस्थापक व संचालक राजेंद्र बागूल यांनी सांगितले. अभ्यासिका सामाजिक उद्देशाने असली तरीही वीज बिलासही कमर्शिअल दर लागू होतात. शहरातील मध्यवर्ती ठिकाणी असल्याने बाहेरील लोकांच्या त्रासासह अनेक आव्हानांना आजवर अभ्यासिका समोर गेली आहे. सुविधापूर्ण खोल्या आणि अभ्यासास पोषक वातावरण यामध्ये तडजोड नाही. म्हणूनच आजवर येथून शेकडो नामवंत अधिकारी घडू शकले आहेत. शासनानेही अभ्यासिकांच्या आव्हानांकडे लक्ष द्यावे, अशी मागणी बागूल यांनी केली आहे.
ग्रामीण भागातून स्पर्धा परीक्षांच्या तयारीसाठी नाशिकमध्ये आलो. तीन वर्षांपासून प्रेरणा अभ्यासिकेचा सदस्य आहे. अभ्यासास पोषक असे वातावरण आणि उपलब्ध सुविधांमुळे लवकरच माझ्या उद्दिष्टापर्यंत मी पोहोचेल.
- दशरथ झनकर, अभ्यासिका विद्यार्थी
एमपीएससी परीक्षेच्या तयारीसाठी चार वर्षांपासून प्रेरणा परिवाराचा सदस्य बनलो. अनुकूल वातावरणामुळे मला ही अभ्यासिका बदलण्याची गरज कधी वाटली नाही. जुन्या विद्यार्थ्यांचे मार्गदर्शन आणि सोबतच्या विद्यार्थ्यांचे सहकार्य यामुळे प्रेरणा परिवाराची साथ प्रेरक ठरते.
- तुषार कानकाटे, अभ्यासिका विद्यार्थी
फोटो : सतीश काळे