म. टा. प्रतिनिधी, नाशिक
लोकशाही बळकट करायची असेल तर प्रत्येक नागरिक हा सिटिझन रिपोर्टर असणे गरजेचे आहे. आपली बाजू सशक्तपणे मांडण्यासाठी प्रत्येक सिटिझन रिपोर्टरने बातमी करण्याचे कौशल्य जाणून घेतले पाहिजे. हे कौशल्य अवगत करून देण्यासाठी महाराष्ट्र टाइम्सच्या वतीने सिटिझन रिपोर्टर्ससाठी मंगळवारी विशेष कार्यशाळेचे आयोजन करण्यात आले होते.
दीड वर्षापूर्वी ‘मटा’ने ही संकल्पना सुरू केल्यानंतर त्यास नाशिककरांनी अभूतपूर्व प्रतिसाद दिला. या कार्यशाळेत त्याचाच पुढचा अध्याय म्हणून या सिटिझन रिपोर्टर्सना माध्यमे, त्यांची कार्यपद्धती, बातमीची प्रक्रिया आदींबाबत माध्यमतज्ज्ञ अनंत येवलेकर व नितीन शुक्ल यांनी मार्गदर्शन केले. बातमी कशी सादर करायची व बातमीमूल्य कसे ओळखायचे, याचे ओघवत्या शैलीत विवेचन केले. कॉलेजरोडवर असलेल्या बिल्डर असोसिएशनच्या कार्यालयात ही कार्यशाळा पार पडली.
अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाची जोड देऊन पत्रकारितेला नवा आयाम देण्याची किमया ‘मटा सिटिझन रिपोर्टर’ या अॅपने साध्य केली आहे. या अॅपद्वारे मटाचे वाचक सार्वजनिक समस्या, तसेच अडी-अडचणी सहजपणे पाठवतात. त्या प्रसिद्ध होताच त्याची तत्काळ दखल घेतली जाते. त्यामुळेच हे अॅप अतिशय लोकप्रिय झाले आहे. दररोज शेकडो समस्या, अडी-अडचणी या अॅपद्वारे पाठविल्या जातात. निवडक सिटिझन रिपोर्टर्सला दर आठवड्याला सन्मानपत्र देऊन त्यांच्या सामाजिक बांधिलकीबद्दल त्यांना गौरविण्यात येते. याच अनुषंगाने सिटिझन रिपोर्टर्सला योग्य ते मार्गदर्शन लाभावे, यासाठी या विशेष कार्यशाळेचे आयोजन करण्यात आले होते. कार्यक्रमाचे प्रस्ताविक महाराष्ट्र टाइम्सचे निवासी संपादक शैलेंद्र तनपुरे यांनी केले. चीफ रिपोर्टर भावेश ब्राह्मणकर यांनी सूत्रसंचलन केले. मार्गदर्शन झाल्यानंतर सिटिझन रिपोर्टर्सनी विचारलेल्या प्रश्नांना तज्ज्ञांनी उत्तरे दिली.
अत्यंत प्रभावी अॅप
मटाचे सिटिझन रिपोर्टर हे अॅप अत्यंत प्रभावी असून, यात छापून आलेल्या बातम्यांची प्रशासन गंभीरपणे दखल घेत असते. त्याचप्रमाणे विविध प्रश्नांना वाचा फोडण्याचे व नागरिकांना आपल्या समस्या मांडण्याचे हक्काचे व्यासपीठ मटाने उपलब्ध करून दिले असल्याची भावना यावेळी उपस्थित सिटिझन रिपोर्टर्सनी व्यक्त केली.
कायम नियोजन व्हावे
मटाने केवळ अॅप तयार करुन आपले काम संपवले नाही; तर समस्येच्या मुळाशी जाऊन ती सोडवण्यासाठी प्रयत्न केले आहेत. अनेकदा बातमी तयार करताना अडचणी येतात. बातमी माहीत असूनही ती प्रभावीपणे मांडता येत नाही. ही अडचण ओळखून मटाने आयोजित केलेली ही कार्यशाळा निश्चित कौतुकास्पद आहे, असेही सिटिझन रिपोर्टर्सनी सांगितले.
मोठ्या संख्येने उपस्थिती
मटाचे सिटीझन रिपोर्टर अॅप हे दहा हजारांवर लोकांनी प्ले स्टोअरमधून डाऊनलोड केले आहे. त्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढते आहे. या कार्यशाळेत मोठ्या प्रमाणात सिटिझन रिपोर्टर्स उपस्थित होते.
बातमी देताना जबाबदारीचे भान बाळगा
महाराष्ट्र टाइम्सने सिटिझन रिपोर्टर हे एक चांगले व्यासपीठ उपलब्ध करुन दिले असून, त्याचा उपयोग सर्वांनी करावा. बातमी देताना आपण या लोकशाहीचे घटक आहोत. ती बळकट करणे आपले काम आहे, असे समजून जबाबदारीने बातमी द्यावी, असे प्रतिपादन जेष्ठ पत्रकार, माध्यमतज्ज्ञ प्रा. अनंत येवलेकर यांनी केले. महाराष्ट्र टाइम्सच्या वतीने सिटिझन रिपोर्टरसाठी आयोजित कार्यशाळेत ते बोलत होते.
यावेळी ते म्हणाले की, तंत्रज्ञानाने आज रिपोर्टर्ससाठी मोठी संधी उपलब्ध करून दिली आहे. प्रत्येक नागरिकाला क्षणार्धात बातमी पाठवणे सोयीचे झाले आहे. सिटिझन रिपोर्टर्सने बातमी देताना वैयक्तिक हेतू बाजूला ठेवून बातमी द्यायला हवी. त्याचप्रमाणे पत्रकारितेचे संकेत पाळायला हवेत. आपण दिलेली बातमी तंतोतंत खरी आहे, याची खात्री करूनच ती द्यावी. आपण बातमी दिल्यानंतर ती विश्वासार्ह आहे याची खात्री वाचकाला झाली पाहिजे, तरच ते आपल्या पत्रकारितेचे यश आहे. आपल्या जबाबदारीकडे सूक्ष्मतेने पहायला हवे. बातमी देणे ही जबाबदारी मोठी आहे. ती देत असताना आपल्याला जगात काय चालले आहे, याचे ज्ञान असणे आवश्यक आहे. वेगवेगळ्या गोष्टींचा अभ्यास असणे आवश्यक आहे. आपली भाषा सुधारण्यासाठी प्रत्येकाने वर्तमानपत्रांचे वाचन करणे गरजेचे आहे. बातमी देताना पत्रकाराचा स्वार्थ असता कामा नये. बातमी जास्त पाल्हाळीक असता कामा नये. बातमीचे तंत्र समजावून घेणे गरजेचे आहे. बातमीत थिल्लरपणा होणार नाही याची काळजी घ्यायला हवी. कोणती बातमी द्यायची, कोणती द्यायची नाही, याचे भान असणे गरजेचे आहे, असे ते म्हणाले.
सोशल मीडीया हे प्रभावी अस्त्र
सोशल मीडिया हे अत्याधुनिक माध्यम आहे. त्याच्या वापराला कुठलेही बंधन नसले, तरी आपण ते कसे वापरायचे हे निश्चित करायला हवे. सोशल मीडियामध्ये अनेक पोस्ट व्हायरल होतात. पण, त्या खऱ्याच असतात का, याची शहानिशा आपण करतो का? असे प्रश्न उपस्थित करतानाच हे माध्यम प्रभावी शस्त्र असून, ते अधिक जबाबदारीपूर्वक वापरा, असा सल्ला आयटी उद्योजक आणि सोशल मीडिया अभ्यासक नितीन शुक्ल यांनी दिला.
पुढे ते म्हणाले की, मटा सिटिझन रिपोर्टर हे अॅप सोशल मीडियाचाच एक भाग आहे. फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम यांसारखी माध्यमे प्रभावशाली झाली आहेत. प्रत्येक माध्यमाचे वापरकर्ते प्रचंड आहेत. सोशल मीडियाला काळ, वेळेचे बंधन नाही. हे सशक्त माध्यम आहे. पण, हे माध्यम वापरताना आवश्यक ती खबरदारी बाळगणे गरजेचे आहे. पोस्ट टाकताना ती पुन्हा एकदा वाचायला हवी. आपण बातमी केव्हा टाकतो, तेसुद्धा महत्त्वाचे आहे. आंदोलन करण्यासाठी रस्त्यावरच येण्याची किंवा उतरण्याची गरज नाही. आपण ऑनलाइनही ते करू शकतो. नाशिकला विमानसेवा सुरू व्हावी यासाठी ट्विटरवर हॅशटॅगद्वारे मोहीम राबविली गेली. त्याची दखल घेतली गेली. आपण ज्या काही समस्या मांडतो त्याची कागदपत्रे मिळवणे योग्य असते. त्यामुळे त्यास वजन प्राप्त होते. गंगापूर धरणावरील बोट क्लबसंदर्भात पर्यावरण कार्यकर्त्यांनी विविध परवानग्यांची कागदपत्रे मिळवली. त्या आधारेच तेथे बोटींग करणे अशक्य असल्याचे सिद्ध झाले, असेही त्यांनी सांगितले.
अधिकार व कर्तव्ये समजून घ्या
सिटिझन रिपोर्टरने आपले अधिकार आणि कर्तव्ये समजून घ्यायला हवीत. समाजातल्या काही समस्यांना वाचा फोडताना त्या निष्पक्ष आणि कोणताही गैरहेतू न ठेवता काम करायला हवे. आपण समाजातले एक सजग नागरिक म्हणून समस्या मांडण्याचे काम करत आहोत, हे कर्तव्य लक्षात घ्यावे. तसेच सिटिझन रिपोर्टर्सनी समस्या मांडताना योग्यता व खात्रीपूर्वक त्या मांडायला हव्यात.
चौफेर अभ्यास हवा
सिटिझन रिपोर्टर म्हणून भूमिका मांडताना प्रत्येकाने चौफेर अभ्यास करायला हवा. प्रत्येक क्षेत्राची पूर्ण माहिती घेऊनच त्यावर भाष्य करायला हवे. कोणत्याही क्षेत्राची माहिती मिळवण्यासाठी इंटरनेट हे सोपे माध्यम आहे. अधिकृत माहिती मिळवण्यासाठी सरकारी वेबसाइटचा फायदा सिटिझन रिपोर्टरने करून घ्यायला हवा.
लिहिताना भाषा महत्त्वाची
सिटिझन रिपोर्टर अॅपच्या माध्यमातून समस्या पाठवत असताना त्यातील माहिती ही शुद्ध भाषेत असायला हवी. मुख्यत्वे बोलीभाषा, प्रचलित शब्द आणि सहजसोप्या मराठीचा वापर करायला हवा. आपले म्हणणे योग्यरित्या समोरच्यापर्यंत पोहोचण्यासाठी सहज-सोपी मराठी वापरणे योग्य आहे.
ऑनलाइन आंदोलने
सध्या सोशल मीडिया हा आंदोलनाचा भाग झाला आहे. नव्याने सोशल मीडियावर हॅशटॅग मोहिमा राबविल्या जातात. या माध्यमातून समस्यांना वाचा फोडणे शक्य होत आहे. हा सिटिझन जर्नालिझमचा एक भाग झाला आहे. मात्र, यात कोणतीही माहिती पोस्ट करताना त्याची खात्रीशीर पडताळणी करणे हे आपले पहिले कर्तव्य आहे. हे सिटिझन रिपोर्टसनी लक्षात घ्यावे.
आम्हाला बातमीच्या बाबतीत पडलेले प्रश्न या कार्यशाळेतून सुटले. सिटिझन रिपोर्टरचे स्थान नेमके काय असते, याबाबत विस्तृत मार्गदर्शन कार्यशाळेतून मिळाले. असेच कार्यक्रम नियमित राबवावेत.
- अंजली धामणे
कार्यशाळा खूप छान झाली. येवलेकर आणि शुक्ल यांचे मार्गदर्शन उत्तम झाले. प्रिंट मीडियातील बातमीबरोबरच सोशल मीडिया कशा पद्धतीने हाताळला पाहिजे, याची माहिती मिळाली. मुळात सिटिझन रिपोर्टर हे ‘मटा’ने आमच्यासाठी उपलब्ध करून दिलेले फार मोठे व्यासपीठ आहे.
- संजय निकम
बातमीसंदर्भात उत्कृष्ट मार्गदर्शन लाभले. या कार्यशाळेच्या माध्यमातून सिटिझन रिपोर्टर या नात्याने काम करण्यासाठी नवीन दृष्टी मिळाली. सिटिझन रिपोर्टरच्या मर्यादा समजल्या. त्यासोबतच पत्रकारीतेतील चांगले अनुभव ऐकायला मिळाले.
- अनिल जगताप
पत्रकारितेतील बारकावे या कार्यशाळेतून समजले. शब्द कसे वापरावेत, बातमी कशी द्यावी, याची संपूर्ण माहिती मिळाली. बातमीचे टायमिंग काय असले पाहिजे, याचादेखील धडा यातून मिळाला.
- शशीकांत खडताळे
मटा सिटिझन रिपोर्टरसाठी चांगले मार्गदर्शन मिळाले. सिटिझन रिपोर्टर नाशिकला एक चांगले शहर बनवू शकतो, हे कळाले. प्रेरक शब्दांचा वापर आणि माहिती नसलेल्या गोष्टींचे बारकावे समजले. यासाठी ‘मटा’चे धन्यवाद.
- राजेंद्र राजधर
हा कार्यक्रम आम्हा सर्वांना उत्तम मार्गदर्शन देणारा ठरला आहे. याद्वारे सिटिझन रिपोर्टरकडून होणाऱ्या चुका कळाल्या. त्रास न होणारी भाषा वापरणे व इम्पॅक्टफुल बातमी कशी द्यावी, हे समजले. सोशल मीडियाचा पण कसा वापर करावा, हे लक्षात आले. यासाठी मटाचे विशेष धन्यवाद.
- जय जोशी
कार्यक्रम अत्यंत छान व महत्त्वाचा होता. यातून आम्हाला एक चांगल्या रिपोर्टरने कसे काम करावे, याचे सखोल ज्ञान मिळाले व यापुढे काय काळजी घ्यावी आणि कशा प्रकारच्या बातम्यांवर भर द्यावा, याची ही माहिती मिळाली, यासाठी मटाचे आभार.
- चंद्रकांत महाले
मटा सिटिझन रिपोर्टर मार्गदर्शनासाठीचा हा कार्यक्रम अतिशय उपयुक्त होता. यातून आम्हाला एका चांगल्या रिपोर्टरच्या जबाबदारीचे भान आले. आणखी चांगली बातमी देत नाशिकला स्वच्छता यादीत अव्वल स्थान मिळण्यासाठी कार्यरत राहण्याची स्फूर्ती मिळाली.
- विनायक येवले
मटा सिटिझन रिपोर्टर्ससाठीच्या या कार्यक्रमाद्वारे आम्हाला अतिशय उत्तम माहिती मिळाली. बातम्यांचे स्वरूप काय, कसे लिहावे, शब्दांचा वापर आणि सामाजिक भान ठेवत बातमी कशी लिहावी, याची महत्त्वाची माहिती मिळाली.
-चंद्रशेखर साठे
महाराष्ट्र टाइम्सने सिटिझन रिपोर्टरसाठी आयोजित केलेल्या कार्यशाळेचा आम्हाला फार फायदा झाला. प्राध्यापक अनंत येवलेकर यांनी अतिशय सोप्या भाषेत पत्रकारिता आम्हाला समजावली. निरपेक्ष भावनेने समाजासाठी काम करण्याची प्रेरणा मिळाली. हा उपक्रम वेळोवेळी राबवला जावा अशी आमची इच्छा आहे.
- भारत भुरे
शहरात अनेक समस्या आहेत. त्या निर्भीडपणे मांडण्याचे बळ आम्हाला सिटिझन रिपोर्टर होऊन मिळाले. असे काम आम्ही आणखी चांगल्या पद्धतीने कसे करावे याचे मार्गदर्शन मिळाले. एक रिपोर्टर म्हणून कसं काम करावं याचं मार्गदर्शन मिळाले. लोकोपयोगी कार्य करण्याची प्रेरणा दोन्ही मान्यवरांच्या बोलण्यातून मिळाली.
- सुनीता ससाणे
महाराष्ट्र टाइम्सची टीम वेळोवेळी उत्तम कार्यक्रम आयोजित करत असते. त्यातून समाज जागृती हा त्यांचा प्रमुख उद्देश असतो. दीड वर्षांपूर्वी सिटिझन रिपोर्टर त्यांनी नुसते नेमले नाहीत, तर एक उत्तम रिपोर्टर घडवण्याचेदेखील ते करत आहेत. आज झालेला कार्यक्रम हे त्याचंच उदाहरण आहे.
- सागर शेवाळे
कार्यक्रम अतिशय छान झाला. ही कार्यशाळा असूनही कंटाळवाणी झाली नाही. अनंत येवलेकर यांनी आलेल्या अनुभवातील उदाहरण देऊन कार्यक्रम खुमासदार केला. पत्रकारिता हे जबाबदारीचे काम आहे, हे समजावले. आपले व्याप सांभाळून रिपोर्टिंग कसे करावे, ते या कार्यशाळेतून समजले. असे कार्यक्रम नेहमी होत रहावेत, आणि आम्हाला मार्गदर्शन मिळावे अशी आमची इच्छा आहे.
- विदुला अष्टेकर
मी एक गृहिणी आहे. एक वर्षापासून सिटिझन रिपोर्टर म्हणून काम करत आहे. या कामामुळे मला आपण समाजासाठी काही तरी चांगले करीत असल्याची प्रेरणा मिळते. या कार्यशाळेतून बातमी कशी असावी, ते मला समजले. पत्रकारितेबद्दल शास्त्रशुद्ध माहिती मिळाली. मी सिटिझन रिपोर्टर असल्याचा आज अभिमान वाटतो.
- संगीता सोनवणे
वृत्तपत्र वाचकाला आपला एक भाग बनवून महाराष्ट्र टाइम्सने फार मोठा मान दिला आहे. तरुण मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत प्रत्येकाला ही संधी उपलब्ध करुन दिली. एवढेच नाही, तर पत्रकार म्हणून काम कसे करायचे हेदेखील सांगितले. मान्यवरांनी केलेले मार्गदर्शन आम्हाला प्रेरणा देणारे होते. यापुढेदेखील आम्ही एक जबाबदार पत्रकार म्हणून काम करू.
- समीर भडांगे
पहिल्यांदा अॅप डाउनलोड केले तेव्हा वाटले होते, आपल्याला बातमी जमेल का? पण आता एकदम सहज जमते. आम्हाला नुसते रेपोर्टिंग कसे करायचे हेच नाही तर भाषा, बातमीचे स्वरुप आणि बातमी करतानाची दक्षता याबद्दलही या कार्यक्रमातून कळाले. आता आम्ही अजून जोमाने आमचे काम करू. या कार्यशाळेमुळे आम्ही सगळे रिपोर्टर एकमेकांना भेटू शकलो आणि येणाऱ्या अडचणींना उत्तरही मिळाले.
- सौरभ अमृतकर
(संकलन : सौरभ बेंडाळे, लखन सावंत, योगेंद्र देवरे, पीयू शिरवाडकर)
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
