नवे बस स्टँड, मालेगाव
--
अस्वच्छता अन् असुविधेचे आगार
--
म. टा. वृत्तसेवा, मालेगाव
येथील नवीन बस स्टँडवरील महिलांसाठीचे स्वच्छतागृह नावालाच स्वच्छतागृह असून, खरे तर ते अस्वच्छता व असुविधेचे आगार झाले आहे, अशी प्रतिक्रिया स्वच्छतागृहातून बाहेर येणाऱ्या महिला देतात. या ठिकाणी दोन ते पाच रुपये घेऊनही महिलांना अस्वच्छतेचाच सामना करावा लागतो. देखभालीचा अभाव, दुर्गंधी यांसारख्या समस्यांनी हे स्वच्छतागृह वेढले आहे.
शहरात सर्वत्रच महिलांच्या स्वच्छतागृहांची वानवा असतानाच नवीन बस स्टँडवरदेखील पुरेशा सोयी-सुविधा असलेले स्वच्छतागृह उभारण्यात आलेले नाही. येथून नाशिक, पुणे, मुंबई, जळगाव, धुळे आदी जिल्ह्यांसाठी बससेवा दिली जात असून, दिवसाला किमान १५ ते २० हजार प्रवासी येथून ये-जा करतात. त्यातील महिलांची लक्षणीय संख्या पाहता त्यांच्यासाठी येथे पुरेशा प्रमाणत स्वच्छतागृहे नाहीत. येथे केवळ पाच शौचालये आहेत. जे स्वच्छतागृह आहे तेदेखील अस्वच्छ असते. विशेष म्हणजे कोणत्याही सोयी-सुविधा दिल्या जात नसताना येथे महिलांकडून २ ते ५ रुपये घेतले जात असल्याने आर्थिक पिळवणूक केली जात असल्याचा अनेक महिलांचा अनुभव आहे. स्वच्छतागृहात स्वच्छता, देखरेख करण्यासाठी असलेल्या महिला कर्माचाऱ्यांना ठेकेदारकडून कोणतेही मानधन वा पगार मिळत नसल्याचे त्या सांगतात. स्वच्छतागृहातील पाण्याचे पाइप फुटलेले असून, छतदेखील गळके आहे. आजूबाजूला कचऱ्याचे साम्राज्य असल्याने दुर्गंधी पसरलेली आहे. पावसाळ्यात तर येथे तळेच साचत असल्याने स्वच्छतागृहापर्यंत वाट काढत जाणे मोठे कठीण होते.
--
सुविधांअभावी अडचणींत भर
नवीन बस स्टँडमध्ये असलेल्या महिलांच्या स्वच्छतागृहाच्या दुरवस्थेमुळे मासिक पाळीच्या दिवसांत प्रवासी महिलांची अधिकच अडचण होते. येथे चेंजिंग रूम, सॅनेटरी नॅपकिन व्हेंडिंग मशिन अशा कोणत्याही सुविधा नसल्याने महिलांसाठी हे स्वच्छतागृह म्हणजे असून, अडचण नसून खोळंबा झाले आहे.
--
नोकरीनिमित्त मी धुळे-मालेगाव असा प्रवास नियमित करते. त्यामुळे नवीन बस स्टँडवर असलेल्या स्वच्छतागृहातील समस्यांचा रोजच सामना करावा लागतो. एसटी महामंडळाने ठेकेदारकडून सर्व सुविधांची खात्री करून घ्यावी. किमान स्वच्छतागृह तरी स्वच्छ असावे ही अपेक्षा.
-अर्चना पगार, प्रवासी
--------
जुने बस स्टँड, मालेगाव
--
निव्वळ चार भिंतींचा सांगाडा
--
म. टा. वृत्तसेवा, मालेगाव
शहरातील जुन्या बस स्टँडमधील महिलांसाठीचे स्वच्छतागृह निव्वळ चार भिंतीचा सांगडा बनले आहे. गेली अनेक वर्षे येथे महिलांसाठी स्वच्छतागृहच नव्हते आणि आता बांधण्यात आलेले स्वच्छतागृह सुरक्षित नसल्याचे महिला सांगतात.
शहर पोलिस ठाण्यासमोर असलेल्या जुन्या बस स्टँडवरून औरंगाबाद, कळवण, सटाणा, देवळा, नांदगाव, साक्री, नामपूर, वणी (सप्तशृंगगड) यांसह गुजरातमध्ये बससेवा दिली जाते. मोठ्या संख्येने ‘कसमादे’तील प्रवासीही येथून ये-जा करतात. नवीन बस स्टँड झाल्यापासून जुन्या बस स्टँडकडे एसटी महामंडळाचे दुर्लक्ष झाले आहे. येथे पूर्वी स्वच्छतागृह होते. मात्र, तेदेखील पडक्या अवस्थेत असल्याने त्याचा वापरच होत नसे. त्यामुळे आधीपासून या बस स्टँडमध्ये महिलांची गैरसोय होत आली आहे. अलीकडेच या बस स्टँडचे नूतनीकरण करण्यात आले. मात्र, यात सर्व सोयी-सुविधांयुक्त स्वच्छतागृह उभारण्यात आलेच नाही. जे स्वच्छतागृह आहे त्याच्या भिंतींची उंची कमी आहे. आत पाण्याची, विजेची सोयच नाही. स्वच्छता कर्मचारीही नाहीत. त्यामुळे स्वच्छतागृह नावालाच असल्याचे पाहायला मिळते.
--
भाविक, विद्यार्थिनींचे हाल
या बस स्टँडमधून कळवण, वणी, सप्तशृंगगडावर जाण्यासाठी प्रवाशांची मोठी गर्दी होते. चैत्रातील यात्रोत्सव काळात महिलांची विशेष गर्दी दिसून येते. मात्र, येथील स्वच्छतागृहात सुविधा आणि सुरक्षिततेचा अभाव असल्याने या महिलांना ताटकळत राहावे लागते. येथून कसमादेतील असंख्य विद्यार्थिनी अप-डाऊन करतात. त्यांना तासन तास बसची वाट पाहत बसावे लागते. अशावेळी स्वच्छतागृह असले, तरी ते सुरक्षित नसल्याने तरुणींना अन्यत्र जावे लागते. त्यामुळे स्वच्छतागृह तर बांधले, पण उपयोग काय, अशी प्रतिक्रिया त्या व्यक्त करतात.
--
आम्ही दर वर्षी नवरात्रोत्सव काळात सप्तशृंगगडावर जातो. जुन्या बस स्टँडमध्ये महिलांसाठी स्वच्छतागृहाचा अभाव असल्याचे जाणवते. आता जे स्वच्छतागृह उभारले आहे, तेदेखील नावालाच आहे. विद्यार्थिनींची अडचण नित्याचीच आहे. एसटीने याचा विचार करावा.
-स्वाती पाटील, प्रवासी
----------
येवला बस स्टँड
--
रूप तसं देखणं, अंतरंग मात्र किळसवाणं
--
म. टा. वृत्तसेवा, येवला
दररोज हजारोंच्या संख्येने विद्यार्थिनी आणि महिलांची ये-जा असलेल्या येवला बस स्टँडवरील महिला स्वच्छतागृहाबाबत ‘रूप तसं देखणं, अंतरंग मात्र किळसवाणं’ असेच म्हणता येईल. स्वच्छतेकडे होणारे दुर्लक्ष, अपुऱ्या सुविधा, डास व दुर्गंधीचा फैलाव अशा जंजाळात हे स्वच्छतागृह सापडले आहे. त्यामुळे महिलांना प्रचंड मनस्ताप सहन करावा लागतो.
१९८५ मध्ये पूर्णत्वास गेलेले राज्य परिवहन महामंडळाच्या येवला शहरातील बस स्टँडला विस्तीर्ण आवार लाभलेले आहे. याच स्टँडमधील पुरुष व स्त्रियांसाठीची शौचालये साधारणतः १९८७ दरम्यान उभारण्यात आली. सध्या ही इमारत चांगली असली, तरी आतून मात्र तिची दुरवस्था झालेली आहे. सुलभ इंटरनॅशनलला देखभालीचे काम दिले आहे. येथे महिलांसाठी प्रसाधनगृह अन् शौचालयाची संख्या फक्त दोन आहे. त्यातील दोन प्रसाधनगृहे तर जणूकाही बाथरूमच. आतील सिमेंटच्या कोबा शेवाळ साचून निसरडा झाला आहे. अनेकदा महिलांना घसरून दुखापत झाली आहे. महिला कर्मचारी येथे कार्यरत आहे. मात्र, सुलभने आखडता हात घेतल्याने महिला शौचालयात येणाऱ्या महिलांकडून मिळणाऱ्या दोन रुपयांवर स्वच्छता करते. मात्र, ती पुरेशी दिसत नाही. या शौचालयासाठी ‘एसटी’ने स्वतंत्र नळ कनेक्शन उपलब्ध करून दिलेले होते. मात्र, पाच वर्षांपासून ते बंद झालेले आहे. परिणामी बस स्टँडमधील एका उपाहारगृहाच्या बोअरवेलचे पाणी सुलभमार्फत शौचालयावरील टाकीत घेतले जाते. उन्हाळ्यात बोअरवेलला पाणी नसल्यास गैरसोय होते. शौचालयातील टॉयलेटला स्वतंत्र नळ नाहीत. त्यातून आतील हौदातूनच प्रवाशांना स्वतःच्या हाताने बादलीने पाणी घ्यावे लागते. बस स्टँडच्या पूर्वेला मोठा नाला आहे. त्याची दुर्गंधी व डासांचे साम्राज्य येथे पसरले आहे. शौचालयाच्या नाल्याच्या बाजूचे चेंबर्स गेल्या काही वर्षात फुटल्याने चेंबरमधील मैल्यास नाल्यातच वाट करून दिलेली आहे. ‘सुलभ’ची वाट धरणाऱ्या प्रवाशांना सुलभ वाटावे याकडे एसटीने लक्ष घालण्याची मागणी प्रवासी करीत आहेत.
--
महिलांची मोठी वर्दळ
येवला बस स्टँड हे मनमाड-नगर आणि नाशिक-औरंगाबाद राज्य महामार्गावरील असल्याने साहजिकच येथे मोठी गर्दी असते. येथे दररोज दोन हजारांच्या आसपास महिलांची वर्दळ असते. मंगळवारचा आठवडेबाजार व अन्य सणांच्या दिवशी हा आकडा तीन हजारांवर जातो. ग्रामीण भागातील विद्यार्थिनींची संख्याही मोठी आहे. त्यामुळे महिला प्रवासी संख्येच्या तुलनेत प्रसाधनगृह व शौचालयांची संख्या अपुरी आहे.
--
स्वच्छतेच्या दृष्टीने प्रभावी यंत्रणा उभारावी. शौचालयात गेल्यावर अनेकदा नाल्याच्या बाजूने येणाऱ्या दुर्गंधीमुळे नाक दाबून धरावे लागते.
-सायली जाधव, प्रवासी
--
येथील बस स्टँडमधील शौचालयाची दुरवस्था होत चालली आहे. संख्यादेखील कमी आहे. बऱ्याचदा बाहेरच कुठेतरी आडोसा शोधावा लागतो. प्रसाधनगृह व शौचालयांच्या संख्येत वाढ करण्याची गरज आहे.
- मंदाबाई साबळे, प्रवासी
------------
लासलगाव बस स्टँड
--
प्रवासी शेकडो, शौचालये अवघी दोन
--
म. टा. वृत्तसेवा, निफाड
आशिया खंडातील मोठी बाजारपेठ आणि कांद्याची मोठी आर्थिक उलाढाल होणारे लासलगाव चांगलेच प्रसिद्ध आहे. मात्र, येथील बस स्टँडमध्ये असलेले महिला शौचालयाचा वापर नक्की करायचा कसा, असा प्रश्न महिलांपुढे आहे. जे स्वच्छतागृह आहे तेथे पुरुषांचीच मोठी गर्दी असते. महिलांसाठी स्वतंत्र आणि मोठे शौचालय नसल्याने येथे महिला, विद्यार्थिनींची प्रचंड गैरसोय होत आहे.
लासलगाव या वीस हजारपेक्षा अधिक लोकसंख्या असलेल्या शहरातील बस स्टँडमध्ये इतर समस्या तर आहेतच. पण, त्यापेक्षाही येथील महिलांच्या शौचालयाची परिस्थिती अतिशय बिकट आणि संतापजनक आहे.
शहरातून नाशिक, चांदवड, येवला अशा ठिकाणी शिक्षणासाठी प्रवास करणाऱ्या लासलगाव येथील विद्यार्थिनी आणि आजूबाजूच्या खेड्यांतून शिक्षणासाठी प्रवास करणाऱ्या ग्रामीण भागातील विद्यार्थिनी येथे येत असतात. शिवाय महिला प्रवासीही मोठ्या संख्येने येतात. मात्र, त्यांच्यासाठी लासलगाव बस स्टँडमध्ये फक्त दोन शौचालये आहेत, तेही पुरुष शौचालयांच्या अगदी शेजारी. त्यामुळे गरज असूनही महिला व मुलींना केवळ गर्दीमुळे याचा उपयोग करता येत नाही. तीन हजार विद्यार्थिनी रोज शाळा- कॉलेजच्या निमित्ताने या बस स्टँडमध्ये येतात. त्यासाठी केवळ दोन शौचालये असूनही त्यांची स्वच्छता नीट ठेवली जात नाही, त्यामुळे दुर्गंधी पसरलेली असते.
---
लोकप्रतिनिधींचे दुर्लक्ष
लासलगाव हे येवला विधानसभा मतदारसंघात येते. माजी बांधकाममंत्री छगन भुजबळ यांना लासलगावमधून चांगले मतदान मिळाले असल्याने त्यांनी लासलगावच्या बस स्टँडचा लूक बदलण्याची घोषणा केली होती. पण, नंतर सरकार बदलले आणि त्यांना तुरुंगवास झाल्याने या बस स्टँडच्या सुविधांसाठी पाठपुरावा करायला कोणीही नसल्याने येथील मूलभूत समस्यांकडे दुर्लक्ष होत आहे.
---
लासलगाव बस स्टँडवरील महिला शौचालय प्रवासीसंख्येच्या मानाने अपुरे आहे. जे आहे, त्याचे दरवाजे तुटलेले आहेत. पुरुष शौचालयाला अगदी खेटूनच असल्याने तेथे जायला संकोच वाटतो. हात धुण्यासाठी बेसिन नाही. स्वच्छता नसल्याने दुर्गंधी पसरल्याने गरज असूनही वापर करण्याची हिंमत होत नाही.
-शुभांगी मोरे, विद्यार्थिनी
-------------
निफाड बस स्टँड
--
पडद्याआडचा अस्वच्छ कारभार
--
म. टा. वृत्तसेवा, निफाड
राज्य परिवहन महामंडळाच्या निफाड येथील बस स्टँडमधील प्रसाधनगृहात सुविधांची मोठी कमतरता आहे. अवघी तीनच शौचालये येथे आहेत. पुरुष आणि महिला स्वच्छतागृहाला पडद्याने वेगळे करण्यात आले आहे. तसेच, असंख्य समस्यांनी या स्वच्छतागृहाला घेरले आहे.
निफाड हे तालुक्याचे ठिकाण आहे. मोठी जागा असूनही येथे बस डेपो मात्र नाही. २००९ मध्ये नवनिधी सामाजिक सेवा संघ, नाशिक यांनी या ठिकाणी शौचालय बांधले. एकाच जागेत महिला आणि पुरुष यांच्यासाठी प्रसाधनगृह उभे आहे. या प्रसाधनगृहात पुरुषांच्या तुलनेने महिलांसाठी निम्मी म्हणजे फक्त तीन शौचालये आहेत. पुरुषांसाठी प्रसाधनगृहाच्या डाव्या बाजूला स्वतंत्र स्वच्छतागृह आहे. मात्र, महिलांसाठी शौचालय व स्वच्छतागृह एकाच ठिकाणी आहे. सीट्सची संख्याही फक्त तीन आहे. शिवाय महिला आणि पुरुष यांना आत येणारा दरवाजा एकच आहे. महिलांच्या बाजूला असलेल्या शौचालयासाठी दरवाजा नसून, फक्त एक पडदा लावलेला आहे. महिला स्वच्छतागृह असा फलकही अतिशय छोटा आहे. लांबून तो दिसतही नाही. त्यामुळे नवीन महिलेला येथे स्वच्छतागृह आहे की नाही, याची माहिती होत नाही. समोरच वाहने लावलेली असल्याने आत जायलाही अवघड जाते. हे स्वच्छतागृह प्रवासी संख्येच्या मानाने खूपच छोटे आहे.
निफाड हे तालुक्याचे ठिकाण आहे. निफाड येथे शाळा, कॉलेजात रोज शिकण्यासाठी बसने येणाऱ्या मुली, शासकीय कार्यालयांत येणाऱ्या महिला आणि इतर प्रवासी महिला यांची संख्या आणि उपलब्ध असलेल्या शौचालयांची संख्या अतिशय कमी आहे. त्यामुळे येथे गर्दी असेल, तर काही महिलांवर नाइलाजाने शौचालयाच्या मागे उघड्यावर जाण्याचीही वेळ येत आहे.
---
निफाड बस स्टँडवर येणाऱ्या महिलांच्या संख्येच्या मानाने येथील शौचालय अपुरे आहे. वॉश बेसिन पुरुषांच्या बाजूकडे असल्याने तेथे जाणे शक्य नसल्याने हात धुण्याचा प्रश्न येतो. शिवाय पुरुष आणि महिला स्वच्छतागृह अगदी खेटून असल्याने अवघडल्यासारखे होते.
- योगिता गांगुर्डे, विद्यार्थिनी
--------------
संकलन ः संजय लोणारी, सुनील कुमावत, तुषार देसले
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
