गुगलसारख्या कंपनीतील नोकरी सोडून तो सध्या स्वयंसेवी संस्थेच्या माध्यमातून प्रभावी काम करतो आहे. केवळ शहर किंवा जिल्ह्यापुरता नाही तर संपूर्ण भारतभरात आता त्याने स्वयंसेवी संस्थेचा विस्तार केला आहे. तलाव स्वच्छ राहिले पाहिजे, जलचर खेळते-बागडते रहायला हवेत यासाठी झटणारा अरुण कृष्णमूर्ती आज अनेकांचे प्रेरणास्थान बनला आहे. अरुणच्या यशस्वी कारकिर्दीचा हा आलेख...
चेन्नई जवळील छोट्याशा गावात जन्मलेला अरुण कृष्णमूर्ती हा काही जगावेगळा नाही. तो सुद्धा सर्वसामान्यांसारखाच. प्राथमिक शिक्षणानंतर माध्यमिक आणि त्यानंतर कॉलेजचे शिक्षण. फरक केवळ विचारांचा आणि तळमळीचा. उच्च शिक्षण दिल्लीला घेऊन तो परतला. तेव्हा त्याच्यातील समज अधिकच वाढली होती. जगावर अधिराज्य गाजविणाऱ्या गुगल या कंपनीत त्याला नोकरी करण्याची संधी मिळाली. हैदराबाद येथे गुगलमध्ये तो काम करू लागला. दररोज नावीन्यपूर्ण आणि काही तरी वेगळे करण्याची ईर्षा त्याला आनंद देऊ लागली. पण, असे करता करता तीन वर्षे लोटली. कामातला तोच तोपणा आणि आपण कुठेतरी भरकटतो आहोत, हे विचार त्याला काही सोडत नव्हते. एके दिवशी तो चेन्नईतील एका तळ्याच्या ठिकाणी बसला होता. त्या तळ्याच्या परिसरातील अस्वच्छता, नागरिकांकडून टाकला जाणारा कचरा आणि त्या तळ्यात कमी झालेले मासे त्याने पाहिले. त्याचे मन तेथे हेलावले. हे काय सुरू आहे? धकाधकीच्या आयुष्यात आपले मनोरंजन व्हावे, निसर्गाचा आनंद घेता यावा यासाठी सगळे तळ्याकाठी जमतात. हा आनंदच कुठेतरी हिरावला जात आहे, या विचारांनीच तो खूप दुःखी झाला. याच्यासाठीच आपण काही तरी करायला हवे, या निर्धाराने तो तेथून उठला आणि तेथूनच सुरू झाला त्याचा पुढचा प्रवास.
गुगलमध्ये सर्वप्रथम त्याने राजीनामा दिला. आपली छोटेखानी कंपनी सुरू केली. डिजिटल मीडिया, प्रशिक्षण, मार्केटिंग यासंबंधीचे काम सुरू केले. पण, त्याच्या जोडीला त्याने आपल्या मित्रांसमवेत एक मोठे काम हाती घेतले. ते होते, तलावांच्या स्वच्छतेचे. चेन्नई शहरात अनेक तलाव आहेत. या तलावांच्या ठिकाणी दररोज संध्याकाळी नागरिकांची मोठी गर्दी होते. विरंगुळ्याचे ठिकाण म्हणून हे तलाव ख्यात आहेत. पण, येथील अस्वच्छतेमुळे या तलावाचे अस्तित्वच धोक्यात येत असल्याने अरुणच्या टीमने काम सुरू केले. दररोज या तलावाच्या ठिकाणी स्वच्छता करायची. तलावात पडलेल्या प्लास्टिकच्या बाटल्या, पिशव्या आणि अन्य कचरा बाहेर काढायचा आणि तलावातील जलचरांना दिलासा द्यायचा. टीमच्या या उपक्रमाकडे नागरिक आकृष्ट झाले. अनेकांना स्वतःची लाज वाटली. काहींनी कचरा टाकणे थांबविले. काही कंपन्यांच्या माध्यमातून डस्टबीनची सोय झाली. जनप्रबोधन करायचे तर काय, हा प्रश्न आला. मग त्यांनी छोटेखानी पथनाट्य तयार केले. तलावापरिसरातील स्वच्छता हाच विषय. सारी टीम हिरीरीने कामाला लागली. साधारण २००८चं ते वर्ष असेल. तलावाच्या ठिकाणी जमलेल्या समुदायापुढे पथनाट्य सादर करण्याचा प्रयोग अतिशय यशस्वी ठरला. कमी वेळेत आणि प्रभावीपणे संदेश पोहोचला. हळूहळू कचऱ्याचे संकट दूर झाले. एका तळ्याच्या ठिकाणी हे यश येते मग इतर ठिकाणी का नको, असा विचार त्यांच्या मनात आला. कार्तिक शिवसुंदरम या टीमच्याच एका सहकाऱ्याने म्हटले, ‘आपण इतरही तलावांचे पालकत्व घेऊ या. पाहू काय होते’. संपूर्ण टीमने होकार दिला आणि इतर तलावांचेही भाग्य उजळण्याचा प्रवास सुरू झाला.
हैदराबादमधील गुरुंधाम तलाव, चेन्नईतील इंजाबक्कम समुद्र चौपाटी, कुर्मा तलाव, कोईमतूरमधील सेल्वाचिनतामनी कुलम तलाव, मादावक्कम तलाव, कीझेकाट्टालई तलाव अशा कितीतरी तलावांच्या ठिकाणी काम सुरू झाले. स्थानिक प्रशासनाला मदतीशी घेऊन आणि नागरिकांच्या मदतीने एकप्रकारे ही चळवळच सुरू झाली. म्हणतात ना ‘और कारवा बनता गया’ तसंच काहीसं झालं. स्वच्छता राखल्याने काय होऊ शकते आणि होते आहे याचा प्रत्यय येऊ लागल्याने बळ वाढत गेलं आणि या उपक्रमाची लोकप्रियता वाढू लागली. एवढ्यावरंच का थांबायचं म्हणून नवी दिल्ली, आंध्र प्रदेश, तामिळनाडूसह विविध राज्यांमधील तलावांच्या ठिकाणी हे कार्य होऊ लागलं. आपणच आपल्याला रोखलं पाहिजे, स्वच्छतेचे कैवारी आपणच आहोत, असे नागरिकांना वाटायला लागले. कुणालाही न दुखावता अरुणच्या टीमनं हा अचूक संदेश अनेकांपर्यंत पोहचवला. आपल्या या कार्याला अधिक चालना मिळावी म्हणून अरुणनं २०११मध्ये एन्व्हायर्नमेंटलिस्ट फाऊंडेशन ऑफ इंडिया (इएफआय) या स्वयंसेवी संस्थेची स्थापना केली. लोकप्रिय फेसबुकसह सोशल मिडीयाचा प्रभावी वापर करीत त्याने संस्थेचा प्रचार प्रसार सुरू केला. परिणामी, त्याला मदत करणाऱ्यांची आणि संस्थेचे सभासद होणाऱ्यांची संख्या लक्षणीयरित्या वाढली. पाहता पाहता अरुणच्या संस्थेने २०हून अधिक तलावांच्या ठिकाणी काम केले. मिळणारा प्रतिसाद पाहता अरुणनं आणखी कार्याचा विस्तार केला. इको फ्रेंडली गावे कशी तयार होतील यासाठी टीमनं एक आराखडा तयार केला. गावागावात जायचे आणि त्यांचे प्रबोधन करायचे. त्यांना काय मदत हवी आहे ते जाणून घ्यायचे आणि त्याची पूर्तता कशी करता येईल हे पहायचे, असा क्रम सुरू झाला. ‘अनिपल’ नावाच्या उपक्रमातून प्राण्यांची काळजी करण्यास प्रारंभ करण्यात आला. शाळांमधील विद्यार्थी हे फार प्रभावी आहेत, हे हेरुन त्यांनी विविध शाळांमध्ये जैविक विविधता पार्क सुरू केले. तलावांच्या ठिकाणी स्वच्छता करण्याबरोबरच तलावांना सुरक्षा कुंपण बांधण्यासाठीही हालचाली सुरू झाल्या. भटक्या जनावरांसाठी अरुणच्या संस्थेनं अॅम्ब्युलन्सही सुरू केली. चेन्नई शहरात हा प्रयोग यशस्वी झाल्यानंतर हैदराबादमध्ये हेच काम करण्यात आलं. भटक्या जनावरांना वाचविणे आणि त्यानंतर या जनावरांसाठी पुनर्वसन केंद्रही सुरू करण्यात आलं. अरुणच्या या संस्थेची दखल मग ठिकठिकाणी घेतली गेली. गुगल अॅल्युमनी इम्पॅक्ट अॅवॉर्डने झालेला सन्मान संपूर्ण टीमला मोठी उभारी देणारा ठरला.
शास्त्रीयदृष्ट्या जलचरांना सुरक्षित वातावरण कसे तयार करता येईल, यावर टीमने गांभिर्याने काम सुरू केले. तलावाच्या परिसराबरोबरच तलावाचीही स्वच्छता यावर भर देण्यात आला. तलाव स्वच्छता आणि जलचरांची सुरक्षा यावर आधारीत ‘कॉट बाय’ ही डॉक्युमेंटरी अरुणने तयार केली. अल्पावधीतच ती लोकप्रिय बनली. समुद्राला जिथे नदी मिळते तेथे किंवा समुद्रालगतच्या पाणथळांच्या ठिकाणी असलेल्या जलचरांसाठी विशेष उपक्रम सुरू करण्यात आला. तो सुद्धा यशस्वी ठरला. या साऱ्या कार्याची दखल घेतली गेली. त्यामुळेच संस्थेला ब्रिटीश कौन्सिलचा इंटरनॅशनल क्लायमेट चॅम्पियन एक्सलन्स अॅवॉर्ड प्रदान करण्यात आला. २०१५मध्ये चेन्नईच्या महापुरातही संस्थेच्या सभासदांनी प्रभावी काम केलं. बचाव कार्यापासून तर कुड्डालोर जिल्ह्यातील विविध गावांमध्ये संस्थेने मदत पोहचवली. संस्थेच्या या कामाने चित्रपटसृष्टीतील ताऱ्यांनाही भुरळ घातली. त्यामुळे अभिनेता कमल हसन आणि अभिनेत्री त्रिशा कृष्णन यांनी संस्थेच्या कामाचे कौतुक तर केलेच पण त्यांच्या कार्यात वेळोवेळी सहभागही घेतला. नेपाळ, भूतानसाख्या देशांमध्येही कार्य सुरू करण्याचे संस्थेच्या विचाराधीन आहे. ग्लोबल युश लिडरशीप अॅवॉर्ड, रोलेक्स अॅवॉर्डने अरुण आणि त्याच्या टीमचा गौरव झाला आहे. पण, यशाने हुरळून न जाता आपण निश्चित ध्येयासाठी मार्गक्रमण करणेच आवश्यक आहे. यशाने उत्साह वाढतो तर ध्येय प्राप्तीने समाधान. निस्वार्थ भावनेने कार्य सुरू केले तर अनेकांची मदत लाभते कुठली आडकाठी येत नाही, असे अरुण सांगतो. त्यांच्या या टीमची कारकीर्द अशीच सुरू आहे. कारण, ‘तलाव आपले आहेत, आपण तलावांसाठी आहोत.’
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
