रामनाथ माळोदे, पंचवटी
तीर्थक्षेत्र म्हणून नावलौकिक असलेल्या पंचवटीकरांचे सांस्कृतिक क्षेत्रातही मोठे योगदान आहे. पंचवटीतील सांस्कृतिक चळवळीला प्रोत्साहन देण्यासाठी हक्काच्या व्यासपीठाची गरज लक्षात घेऊन सोळा वर्षापूर्वी नाशिक महापालिकेने पं. विष्णू दिगंबर पलुस्कर सांस्कृतिक भवन उभारले. मात्र, त्याच्या जागेची निवड, प्रेक्षकांची क्षमता, पार्किंग यांचा नीटसा विचार झाला नाही. जवळूनच वाहणारी गटारीची दुर्गंधी हैराण करणारी ठरत आहे. महापालिका आणि रसिक प्रेक्षकांचेही नेहमीच दुर्लक्ष झालेल्या या भवनाचा परिसर गांजा आणि मद्यपींचा हक्काचा अड्डा बनला आहे. संस्कार देणाऱ्या या जागेत स्वैराचार बोकाळत असल्याने येथे क्वचितच कार्यक्रम होत आहेत.
२४ डिसेंबर १९९८ ला इंद्रकुंडाच्या पश्चिमेला असलेल्या नाल्याजवळ अभिनेते सदाशिव अमरापूरकर यांच्या हस्ते पं. विष्णू दिगंबर पलुस्कर सांस्कृतिक भवनाचे भूमिपूजन झाले. तीन वर्षांत या सांस्कृतिक भवनाचे काम पूर्ण होऊन संगीत मार्तंड पंडित जसराज आणि मधुरा जसराज यांच्या हस्ते २१ ऑगस्ट २००१ रोजी उद््घाटन झाले. या सांस्कृतिक भवनामुळे पंचवटीकरांना हक्काचे व्यासपीठ मिळाले. मिनी थिएटर म्हणून त्याची ओळख होईल, असे वाटले होते. मात्र, प्रेक्षकगृहाच्या मर्यादित जागेमुळे छोटेखानी कार्यक्रमच येथे होत गेले. त्याची सुरुवातीची जी संख्या होती, ती हळूहळू कमी होत गेली. आता तर रविवार वगळता कार्यक्रमच होत नसल्याची परिस्थिती आहे.
या भवनात सकाळी साडेसात ते रात्री साडेअकरापर्यंत चार सत्रात कार्यक्रम घेण्याची व्यवस्था आहे. १८५ प्रेक्षक बसू शकतील अशी क्षमता असलेले प्रेक्षकगृह आकाराने छोटे आहे. पाचशे रुपये अनामत रक्कम भरून कार्यक्रमानुसार भाडे आकारले जाते. येथे स्वतंत्र व्यवस्थापक नसल्यामुळे कार्यक्रमाच्या बुकिंगसाठी आयोजकांना कालिदास कला मंदिरातील व्यवस्थापकांकडेच जावे लागते. तेथेच बुकिंगची व्यवस्था करण्यात आलेली आहे.
इंद्रकुंडालगतच या भवनात जाण्यासाठी प्रवेशद्वार बनविण्यात आलेले आहे. कार्यक्रमाच्या वेळीच फक्त हे प्रवेशव्दार खुले राहते. इतर वेळी येथे वाहने मध्ये नेण्यास मनाई केली जाते. असे असले तरी मद्यपी आणि गांजा पिणारे जातात कसे, हा प्रश्न अनुत्तरीतच राहतो. प्रवेशद्वारातून आत जाताच येथून वाहणाऱ्या गटारीची दुर्गंधी नाकाला झोंबते. हा भाग कचराकुंडीसाठी राखीव ठेवण्यात आलेली आहे की काय, असे चित्र येथे दिसते. उद्यानाची देखभाल होत नसल्याचे दिसते. पूर्वी येथे चांगली हिरवळ होती. पाण्याअभावी ही हिरवळ सुकली आहे. येथील छोट्या देखण्या झुडपांची संख्या कमी झाली आहे. भवनाच्या जवळून वाहणाऱ्या गटारीसाठी पाइप टाकले असले, तरी त्याचे ढापे उघडे पडलेले आहेत. या उघड्या ढाप्यांमुळे गटारीचा वास या परिसरात पसरतो. ही दुर्गंधी येथे येणाऱ्यांची डोकेदुखी ठरते.
सुविधा नसल्याने नाट्यप्रयोग नाही
जेमतेम दोनशे खुर्च्या त्यांच्यातील काही खुर्च्यांची मोडतोड झालेली आहे. रंगमंचावर फॅनची व्यवस्था नसल्यामुळे छोटे नाट्यप्रयोग करताना कलाकारांना घाम फुटत असल्याचा अनुभव अनेकांनी घेतला आहे. त्यामुळे येथे नाट्यप्रयोग करण्याची कुणी हिंमत करीत नाही. ध्वनी व्यवस्थेची बोंबाबोंब असल्यामुळे ज्या कार्यक्रम आहे, त्याला स्वतःला ध्वनी व्यवस्था करावी लागते. मेकअप रुममध्ये पाण्याची नीट व्यवस्था नाही. पडदा जुनाट झालेला आहे.
चार कर्मचाऱ्यांवर मदार
पलुस्कर भवनाची जबाबदारी सांभळण्यासाठी महापालिकेचे चार कर्मचारी आहेत. त्यात एक रंगमंच सहाय्यक, दोन सफाई कामगार आणि एक सुरक्षा रक्षक यांचा समावेश आहे. सुरुवातीच्या काळात पलुस्करला कार्यक्रमांची चांगली रेलचेल असायची, ती हळूहळू कमी होत गेली.
नाट्यगृहाचा फलक नाही
इंद्रकुंडाजवळून जातानाही येथे एखादे सांस्कृतिक भवन असावे अशी त्याची एकही खूण रस्त्याच्या बाजूला नाही. रस्त्याच्या बाजूला कार्यक्रमांचा फलक लावण्यासाठी जागाच नाही. रस्त्याने जाणाऱ्यांना कार्यक्रमाची माहिती नजरेस पडावी, अशी व्यवस्था करण्यात आलेली नसल्यामुळे सांस्कृतिक भवनाचे अस्तित्वाची जाणीवच होत नाही. याउलट येथील पार्किंगच्या जागेलगतच सुलभ शौचालय, प्रसाधान गृह बांधण्यात आलेले आहे.
पार्किंगची समस्या गंभीर
कार्यक्रमास येणारे शक्यतो चारचाकी वाहनाने येत असतात. पलुस्करच्या पार्किंगमध्ये दुचाकींनाच जागा अपुरी पडते, तेथे चारचाकी वाहने थांबवायची कुठे, असा प्रश्न पडतो. पूर्वी पलुस्कर भवनाच्या पश्चिम बाजूला पार्किंगसाठी जागा ठेवण्यात आली होती. या जागेवरच अभ्यासिकेचे बांधकाम सुरू असल्याने ही पार्किंगची जागा कायमची बंद झालेली आहे. कार्यक्रमासाठी येणाऱ्यांना पार्किंगचा प्रश्न सतावत असल्यामुळे केवळ २०० प्रेक्षकांची क्षमता असलेले प्रेक्षकगृहही भरू शकत नाही, अशी स्थिती या भवनाची झालेली आहे.
उद्यानाची दुरवस्था
भवनासमोर उद्यान विकसित करण्यात आलेले आहे. मात्र, सध्या देखभाल आणि दुरुस्तीअभावी या उद्यानाची पार वाट लागली आहे. हे उद्यान म्हणजे गांजा आणि मद्य पिणाऱ्यांसाठी मोकळे रान आहे. दुपारी मस्तपैकी ताणून देण्यासाठी काहीजण या उद्यानाचा सहारा घेतात. सायंकाळी ही जागा आपल्या हक्काचीच म्हणून गांजा आणि दारु पिणारे याचा खुलेआम वापर करतात. सकाळी या उद्यानात सहज फिरले तरी मद्याच्या ढिगभर रिकाम्या बाटल्या नजरेस पडतात. येथील सुरक्षारक्षकाला हे लोक जुमानत नाहीत. उलट त्यालाच धमकी देण्याचे प्रकार घडतात.
डासांचे साम्राज्य
दुर्गंधीयुक्त या भागात डासांचे साम्राज्य आहे. रात्रीच नव्हेतर दिवसाही डास तुटून पडतात. त्यामुळे कार्यक्रमास उपस्थित राहणाऱ्यांना कार्यक्रमातील योग्य ठिकाणी टाळ्या वाजविण्याऐवजी डास मारण्यासाठीच टाळ्यांचा आवाज करण्याची वेळ येते. त्यामुळे कोणत्याही कार्यक्रमात व्यत्यय येतो.
दुरुस्ती कधी होणार?
भवनाची झालेली दुरवस्था सुधारण्यासाठी दुरुस्तीचे काम सुरू होणार असल्याची गेली कित्येक दिवसांपासूची चर्चा आहे. दुरुस्ती करायची असली तरीही रविवारच्या दिवशी कार्यक्रमांचे बुकिंग केले जात आहे. सध्या असे बुकिंग असल्यामुळे दुरुस्तीचे काम कधी होणार, हा प्रश्न आहे.
नागरिक म्हणतात
पंचवटीकरांसाठी पलुस्कर सांस्कृतिक भवनाच्या रुपाने कार्यक्रमांसाठी हक्काची जागा मिळाली. ही वास्तू बांधली गेली आहे. पण तिच्या भोवतीचा परिसर हा अत्यंत गल‌िच्छ असल्याने येथे येणार कोण, असा प्रश्न पडतो. एकतर या हॉलची क्षमता ही दोनशे प्रेक्षकांची आहे. त्यात सुविधा नसल्यामुळे हे भवन दुर्लक्ष‌ित राहिले आहे.
-सुनील महंकाळे
पलुस्कर सांस्कृतिक भवनाच्या देखभाल आणि दुरुस्तीकडे दुर्लक्ष झालेले दिसते. येथून वाहणारी गटार ही या सभागृहाच्या दृष्टीने मोठी डोकेदुखी आहे. तिच्या दुर्गंधीमुळे येथील कार्यक्रमांची संख्या कमी झालेली आहे. फार क्वचितच येथे कार्यक्रम होतात.
-मोहन मिश्रा
छोट्या कार्यक्रमांसाठी उपयुक्त असलेल्या या पलुस्कर सांस्कृतिक भवनाच्या आजूबाजूचा परिसर अत्यंत घाण आहे. पलुस्करच्या दक्षिणेकडील नाल्याच्या वरच्या भागातील घाण, येथे होणारी छुपी वर्दळ रोखण्यात यायला हवी. या ठिकाणी सांस्कृतिक कार्यक्रमांना शोभेल असे वातावरण असायला हवे.
-उमेश पटेल
व्यवस्थापकाविना पोरक्या असलेल्या पलुस्कर सांस्कृतिक भवनाला प्रशस्त पार्किंगची व्यवस्था असायला हवी. येथील प्रवेशव्दार केवळ कार्यक्रमांच्या वेळीच खुले ठेवण्यात यावे. व्यसनी लोकांना येथे येण्यास मज्जाव केल्यास या भवनातील कार्यक्रमांची संख्या नक्कीच वाढेल.
-भरत जेजुरकर
कलाकार म्हणतात
नाटकांच्या रंगीत तालमी, बालनाट्याचे प्रयोग, छोटेखानी कार्यक्रम यांच्यासाठी पलुस्कर सांस्कृतिक भवन हे उत्तम आहे. मात्र, ते अशा ठिकाणी उभारण्यात आलेले आहे की, तेथील वातावरणच सांस्कृतिक कार्यक्रमास शोभेसे नाही. मद्य, गांजा पिणाऱ्यांना हा भाग जणू मोकळे रानच मिळाला आहे. त्यांच्यावर कुणाचा अंकुश नाही. अशा ठिकाणी कार्यक्रम करणार तरी कसे? येथे पार्किंगसाठीही पुरेशी जागा नाही.
-डॉ. प्रशांत वाघ
नाटकाचे प्रयोग करायचे ठरले तर येथे ध्वनीव्यवस्था, लाइटस् व्यवस्था कलाकारांना स्वतःला करावी लागते. मर्यादीत १८५ प्रेक्षक बसू शकतील एवढीच क्षमता असल्याने नाटकाचे छोटे प्रयोग येथे करावेत, असे कलाकारांना वाटत असते. मात्र, येथील सभोवतालचे वातावरण सांस्कृतिक कार्यक्रमांना बाधा आणणारे ठरत असल्याने प्रेक्षक येथे येण्यास टाळाटाळ करतात. त्यामुळे येथे आता नाट्यप्रयोग होत नाहीत.
-प्रदीप देवरे
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
