अनादी काळापासून चालत आलेले संस्कृतमधील विचार, शास्त्र, साहित्य सर्वश्रुत व्हावे, संस्कृतचे अध्ययन सर्वसामान्यांपर्यंत पोहोचावे यासाठी सरिता रमेश देशमुख या गेल्या ४० वर्षांपासून कार्य करीत आहेत. नाशिक शहरातील प्रत्येक व्यक्तीला संस्कृतचे थोडे का होईना ज्ञान व्हावे, अशी त्यांची तळमळ असते.
सरिता देशमुख यांचा जन्म पुणे शहरात झाला. तेथेच त्यांचे शालेय शिक्षण पार पडले. वडिलांचा संस्कृतचा गाढा अभ्यास असल्याने त्यांच्या तोंडातून बाहेर पडणारे शब्द न कळत त्यांच्या शालेय जीवनात संस्कृत भाषेची गोडी निर्माण करून गेले. शालेय शिक्षण सुरू असतानाच वडिलांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांनी संस्कृतचा अभ्यास सुरू केला. याच काळात त्यांनी ‘शाकुंतल’ मुखोद्गत केले. वडिलांच्या मार्गदर्शनाखाली संस्कृतचा अभ्यास सुरू असतानाच वडिलांचे निधन झाल्याने काही काळ अध्ययनात खंड पडला. मात्र, नागेश काशीनाथ लेले यांच्यासारखे गुरू लाभल्याने पुन्हा त्यांनी संस्कृतच्या अध्ययनाला सुरुवात केली व त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली बी. ए. पूर्ण केले. लग्न झाल्यानंतर नाशिकच्या रमेश देशमुख यांच्या घरी त्या आल्या. येथे आल्यानंतर त्यांनी बाहेरून एम. ए. व बी. एड.ची पदवी घेतली. त्यांचा संस्कृतचा गाढा अभ्यास पाहून नाशिक शिक्षण प्रसारक मंडळाच्या रुंग्ठा विद्यालयात संस्कृत अध्यापनाचे काम करण्याची संधी त्यांना मिळाली. या आवडत्या कामामुळे त्यांच्या आयुष्याला कलाटणी मिळाली, असे म्हटल्यास वावगे ठरणार नाही. संस्कृत हा तसा कंटाळवाणा विषय. मात्र, विद्यार्थ्यांना त्यांनी इतकी गोडी लावली, की आजपर्यंत हजारो विद्यार्थी त्यांच्याकडून शिक्षण घेऊन गेले आहेत. नाशिकमध्ये संस्कृत भाषा सभेचे काम पूर्वीपासून सुरू होते, त्या कार्यातही त्या ओढल्या गेल्या. वडिलांनी शिकवलेले व त्या काळात मुखोद्गत केलेले ‘शांकुतल’ त्यांना आजही मुखोद्गत आहे. त्या म्हणतात, संस्कृतमध्ये एक गोडी आहे, तशीच नजाकतही आहे. तुम्ही थोडा अभ्यास केला, तर आपलेच पुरातन ग्रंथ किती श्रेष्ठ आहेत, याची माहिती मिळते. इंग्रजीपेक्षा कित्येक पटींनी अधिक ज्ञान संस्कृत भाषेमध्ये आहे. संस्कृतमध्ये दोन ओळींत खूप मोठा विचार मांडण्याची ताकद आहे. पूर्वीचे लोक म्हणायचे, की माणसाला जगायला फक्त अन्न, वस्त्र आणि सुभाषित याच गोष्टींची आवश्यकता असते. एखाद्याने फक्त सुभाषितांचा अभ्यास करायचा ठरवला, तर तो आयुष्यभरही पूर्ण होऊ शकत नाही, इतकी त्यात गहनता आहे. आज जे पुढारलेले शास्त्र आहे असे आपण म्हणतो, ते सर्व आमच्या संस्कृत ग्रंथात आहेत. भास्कराचार्यांच्या ग्रंथात गणित आहे. कपिलमुनींच्या शास्त्रात संख्याशास्त्र आहे. जगभर अभ्यासली जाणारी गीता आमची आहे. त्यामुळे संस्कृतची एकदा गोडी लागली, की माणूस पुन्हा माघारी वळत नाही. त्यांच्याकडे संस्कृत शिकून गेलेले हजारो विद्यार्थी आहेत. हिमाचल प्रदेशमध्ये त्यांचा संदीप कदम नावाचा विद्यार्थी सध्या जिल्हाधिकारी आहे. तो म्हणतो, संस्कृतमुळेच माझ्या ज्ञानाची कवाडे खुली झाली. त्यासाठी वेळोवेळी तो सरिता देशमुख यांचे नाव घेत असतो. संस्कृत हे मी पैसे कमावण्याचे साधन ठेवले नाही, त्यामुळेच यात यश आले. याच संस्कृत भाषेमुळे थोरामोठ्यांचा संबंध आला. जागतिक कीर्तीचे विद्वान पंडित श्री. भा. वेर्णेकर हे खुद्द त्यांच्या वकीलवाडी येथील निवासस्थानी वास्तव्यास होते. संस्कृत भाषेमुळे त्यांना एक ओळख मिळाली. श्रीमद् भगवद् गीता १८ अध्याय (७०० श्लोक) कंठस्थ स्पर्धेत शारदापीठ श्रुंगेरी संस्थेतर्फे भारतीतीर्थ महास्वामी यांच्या हस्ते २१ हजारांचे पारितोषिक देऊन त्यांना गौरविण्यात आले आहे. १९८५ पासून संस्कृत दिन, संस्कृत स्पर्धा, गीता पाठांतर स्पर्धा, कालिदास दिन इत्यादी कार्यक्रमांचे त्या आयोजन करीत असतात. संस्कृतसाठी असलेले अनेक राज्यस्तरीय, राष्ट्रीय स्तरावरचे पुरस्कार त्यांना मिळाले असून, सर्वसामान्यांच्या घरात ज्यावेळी संस्कृत बोलली जाईल, तो माझ्यासाठी सर्वांत मोठा पुरस्कार असेल, असे त्या म्हणतात.
नाशिककरांनो, लिहिते व्हा...
ज्येष्ठ नागरिक म्हटलं, की वयाचा उत्तरार्ध आणि त्यामुळे कमी झालेला अॅक्टिव्हनेस असाच बऱ्याच जणांचा समज असतो. पण, अनेक ज्येष्ठ हे केवळ वयाने वृद्ध असतात, त्यांचं मन मात्र तरुणच असतं. त्यांच्या कामातून, समाजसेवेतून किंवा अन्य अॅक्टिव्हिटीजमधून ते आपण अजूनही तरुण आहोत हे दाखवून देतात. अशाच ज्येष्ठांसाठीचं हे व्यासपीठ म्हणजे आमचा ‘यंग सीनिअर्स’ कॉलम. चला तर मग तुम्ही जर असे यंग सीनिअर असाल, तर थेट आमच्याशी संपर्क करा किंवा तुमच्या ओळखीत, पाहण्यात असं कोणी असेल, तर त्यांचे नाव सुचवा. योग्य व्यक्तींना या सदरातून नक्कीच प्रसिद्धी दिली जाईल.
आमचा पत्ता : महाराष्ट्र टाइम्स, अल्फा स्क्वेअर बिल्डिंग, तिसरा मजला, डिसुझा कॉलनी, कॉलेजरोड, नाशिक
समन्वय : फणिंद्र मंडलिक ९४२३१७४४९५
ई-मेल : fanindra.mandlik@timesgroup.com
(पाकीट आणि ई-मेलवर ‘यंग सीनिअर्स’ असा उल्लेख करावा.)
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
